ReportageGeheime Sovjetbasis
Sinds de annexatie van de Krim vertelt dit museum een heel ander verhaal over de Sovjet-Unie
Sinds de Russische annexatie van de Krim is het schiereiland in rap tempo veranderd, ook op cultureel gebied. Het marinemuseum in Balaklava vertelt tegenwoordig een heel ander verhaal dan zes jaar geleden.
Protserige jachten dobberen in het turquoise water van de baai van Balaklava, een voorstad van Sebastopol op de Krim. Aan de waterkant hengelen vissers sardines op het droge. Voor sommige eindigt de lijdensweg in de klauwen van een kat die de spartelende vissen op de kade als speelbal gebruikt. Andere eindigen op rokende barbecues waarachter vrouwen in winterjassen hun handelswaar verkopen.
De rust die heerst in de haven van Balaklava, gelegen op de zuidwestelijke punt van de Krim, is niet vanzelfsprekend. Jarenlang herbergde het stadje een van de grootste geheimen van de Sovjet-Unie. Tijdens de Koude Oorlog was het gebied een afgesloten militaire zone waar de onderzeeërs van de Russische Zwarte Zeevloot in een ondergrondse basis gestationeerd lagen.
Op 120 meter onder de Tavros-berg hakten de Sovjets in de jaren vijftig een verborgen duikbootbasis van 3000 vierkante meter uit de rotsen. Via een geheime ingang in de bergwand leidde een 600 meter lang kanaal de onderzeeërs via het hart van de berg naar open zee. In de kern van het complex monteerden wetenschappers kernkoppen die op de boten geïnstalleerd konden worden.
‘Nu is Balaklava weer thuis’
Hier, in deze basis, beraamde het communistische machtsblok de nucleaire vernietiging van de Verenigde Staten. Andersom werd er ook rekening gehouden met een Amerikaanse atoomaanval. Mede dankzij een metalen toegangspoort van 165 ton en cirkelvormige, schokdempende gangenstelsels kon de marinebasis een nucleaire explosie tot 100 kiloton verdragen: vijf keer zwaarder dan de bom die de VS tijdens de Tweede Wereldoorlog op Nagasaki gooiden.
Maar de tijden zijn veranderd. De Koude Oorlog kwam ten einde, de Sovjet-Unie viel uiteen en de Krim werd onderdeel van het onafhankelijke Oekraïne. Het Balaklava-complex raakte in verval en sloot zijn deuren in 1994. Totdat de Oekraïense regering de voormalige marinebasis in 2003 omtoverde tot een museum gewijd aan de Koude Oorlog. Bezoekers kregen er rondleidingen over het nucleaire programma van de Sovjet-Unie en de gevaren van kernwapens.
Tot 2014. “Nu is Balaklava weer thuis”, verzucht Manita Misjina (59). De gids in het Balaklava-marinemuseum is een van de vele inwoners van de Krim die de Russische annexatie van het schiereiland vijf jaar geleden met groot gejuich ontvingen. “De Krim is altijd Russisch geweest. Als je het de mensen hier vraagt, zullen negen op de tien zeggen dat ze Russisch zijn. Iedereen hier wilde altijd al dat de Krim terugkwam naar Rusland.”
‘Hoe dieper je het complex inging, hoe geheimzinniger het werd’
Dat de Krim onder Russisch bestuur staat, wordt nergens zo zichtbaar als in het marinemuseum. Na de inlijving kwam het complex onder het ministerie van defensie in Moskou te vallen en kreeg het museum een facelift. Bij de ingang is die metamorfose al meteen zichtbaar. Vanaf een groot billboard staren Vladimir Poetin en minister van defensie Sergej Sjojgoe de zwakverlichte gangen van het complex in.
Tijdens de toer vertelt Misjina over de dagelijkse gang van zaken in ‘Object 825’. Zelf vergelijkt ze de plek met een matroesjka. “Hoe dieper je het complex inging, hoe geheimzinniger het werd. De reparateurs aan de voorkant wisten niets van het kernonderzoek dat in het hart van de basis plaatsvond. Het was een geheim in een geheim in een geheim.”
Naast een ontmantelde kernraket rijgt ze het ene na het andere spectaculaire detail aan elkaar. “Voor de ingang van het kanaal hing een camouflagedoek van tientallen meters. Om de ingang te verhullen. Er stonden zelfs kartonnen huizen en planten op de rotsen om de suggestie te wekken dat er mensen woonden. En vanaf negen uur ’s avonds werd de elektriciteit in het dorp aan de overkant van de baai afgesloten. Zodat niemand de onderzeeërs in het water kon zien.”
Meer aandacht voor de vijandigheid van het Westen
Maar niet alleen de romantische James Bond-aspecten komen aan bod. Sinds het museum financiering uit Moskou ontvangt, besteedt de vaste tentoonstelling ook volop aandacht aan de vijandigheid van het Westen. In een roodverlichte gang verhaalt een informatiebord over de Amerikaanse nucleaire aanval op Hiroshima en Nagasaki. Boven de foto’s van paddenstoelwolken wijst Uncle Sam met zijn vinger naar de lezer. Naast hem prijken de woorden ‘misdaden tegen de menselijkheid.’
Iets verderop toont een kaart de plannen van de VS om de Sovjet-Unie met atoombommen te vernietigen. Een tweede kaart laat de raketinstallaties van de Navo in het hedendaagse Europa zien. Aan het einde van de gang wijst Misjina op een deur. “Daarachter zat het museum van de Oekraïense marine. Die zit sinds 2014 op slot.”
Buiten het museum springt de Russische invloed minder in het oog. Maar schijn bedriegt. “Je moet weten waar je moet kijken”, zegt Misjina terwijl ze naar drie betonnen geraamtes wijst die boven de uitgang de lucht insteken.
“Twee hotels en een garage”, zegt ze. “De bouw begon tijdens de Oekraïne-periode. Een van de hotels is eigendom van Joelia Timosjenko, de ex-premier van Oekraïne die vorig jaar op de Russische sanctielijst belandde. Sinds 2014 ligt de bouw stil. Geen idee wat ermee zal gebeuren.”
Aan de overkant van het water is de afgelopen jaren wel flink doorgebouwd. “Zie je die huizen daar?” De gids wijst naar vijf parelwitte woonpaleizen met groene daken. Voor de deur ligt een jacht met een Russische vlag op het dek geschilderd.
“Die zijn allemaal van de zoon van Janoekovitsj, de Oekraïense ex-president die in 2014 via de Krim naar Rusland vluchtte. Nu komt zijn zoon hier regelmatig vakantie vieren. Zelf zal Janoekovitsj vast ook weleens langskomen. Ze zijn allebei gek op de Krim. En op Rusland.”
Filmset en modellen
In de loop der jaren werden niet alleen toeristen en dagjesmensen door de mystiek van de ondergrondse marinebasis naar Balaklava getrokken. Ook regisseurs vonden hun weg naar het museum. Zo was Balaklava het decor voor de Amerikaanse Hollywood-producties ‘Soldiers of Fortune’ en ‘The Second Front’. En toen muziekzender MTV in 2007 in Oekraïne voor het eerst op de buis verscheen, deed de centrale hal dienst als locatie voor het openingsfeest.
“Ook worden er regelmatig fotoshoots gehouden”, vertelt gids Manita Misjina. Een van die shoots staat haar nog goed bij. “Ik zou een persoonlijke rondleiding geven aan een Texaanse politicus en zijn gezin. Maar toen we bij het museum aankwamen, was het tot mijn verbazing gesloten.” Misjina liet het er niet bij zitten. “We zijn naar de achteringang gelopen. Ik heb een bewaker wat geld toegeschoven en toen mochten we doorlopen.”
Eenmaal in de centrale hal, bleek waarom het museum die dag de deuren dichthield. “Overal stonden schaars geklede en blote vrouwen. Om hen heen dartelden fotografen en cameramensen. Kennelijk heeft het museum ook een erotiserende werking.”
Lees ook:
Hoe Rusland weer is opgeklommen op het wereldtoneel
Ondanks wat het Westen wil doen geloven, is Rusland sinds de annexatie van de Krim in 2014 allesbehalve geïsoleerd geraakt op het politieke wereldtoneel.
Na de annexatie van de Krim roert Rusland zich ook in omringende wateren
De Oekraïense havenstad Marioepol raakt geïsoleerd. ‘Deze situatie mag niet te lang duren.’
