In memoriam
Shinzo Abe (1954–2022) was een geliefd en controversieel politicus
De Japanse ex-premier Shinzo Abe is vrijdag vermoord tijdens een bezoek aan de stad Nara. Wie was hij?
Japan is opgeschrikt door de moord op zijn ex-premier Shinzo Abe. De 67-jarige Abe werd vrijdag van achteren beschoten terwijl hij in de aanloop naar de senaatsverkiezingen een speech hield in de stad Nara ten oosten van Osaka. Hij werd met een helikopter naar het ziekenhuis gebracht, maar overleed kort daarna aan zijn verwondingen.
De Japanse premier Fumio Kishida en zijn ministers kwamen met spoed bijeen na het nieuws van de aanslag. De zichtbaar geëmotioneerde Kishida veroordeelde de moord, die hij als ‘lafhartig en barbaars’ omschreef. De dader – de 41-jarige Tetsuya Yamagami – is een veteraan van de marine en maakte gebruik van een geïmproviseerd vuurwapen. Hij werd meteen na de aanslag gearresteerd door gewapende agenten uit de entourage van Abe. Hij zou aan de politie hebben verklaard dat hij ontevreden was over Abe en dat hij ook meerdere explosieven had.
De moord op Abe brengt een schokgolf teweeg in de maatschappij en in de Japanse politiek. Niet alleen komen politieke moorden zelden voor in Japan (de laatste moord op een politicus dateerde uit 2007, maar deze was uitgevoerd door een crimineel), maar Abe gold als een van de belangrijkste en invloedrijkste politici van de Japanse naoorlogse geschiedenis. Hij was premier in 2006 en 2007 en opnieuw tussen 2012 en 2020, waarmee hij de langstzittende premier was uit de Japanse geschiedenis.
Gewaagde acties
Abe kwam uit een politiek vooraanstaande familie: hij was de zoon van voormalig buitenlandminister Shintaro Abe en kleinzoon van voormalig premier Nobusuke Kishi. Zijn broertje is de zittende minister van defensie. Abe wilde bij zijn aantreden in 2006 de Japanse economie grondig hervormen, maar verliet een jaar later abrupt het politieke toneel, om in 2012 opnieuw te verschijnen met nog ambitieuzere doelen: hij wilde de deflatie bestrijden en tegelijkertijd de rol van Japan op het internationale toneel versterken, een voor Japanse begrippen zeer gewaagd standpunt.
Abe wilde onder meer af van de pacifistische grondwet die Japan na de nederlaag van de Tweede Wereldoorlog had ingevoerd. Zo moest volgens hem de krijgsmacht weer een prominentere rol toebedeeld krijgen, en buitenlandse militaire missies moesten weer bespreekbaar worden. De noodzaak van een sterke krijgsmacht was ingegeven door de groeiende dreiging van China en Noord-Korea, aldus Abe. Onlangs voegde hij Rusland toen aan het lijstje van dreigingen, die een sterker Japans leger rechtvaardigen.
De houding van Abe ten opzichte van de krijgsmacht was niet alleen ingegeven door angst, maar ook door conservatisme. Hij was openlijk trots op het Japanse verleden. Zo bezocht hij in 2013 de omstreden Yasukuni-tempel, waar gesneuvelde Japanse militairen worden herdacht, onder wie oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog. Zijn bezoek aan die tempel leidde tot een fikse ruzie met China en Zuid-Korea, maar trok zich daar weinig van aan en bleef de tempel desondanks daarna bezoeken. Ook linkse bewegingen in Japan hadden felle kritiek op zijn houding tegenover het Japanse oorlogsverleden.
Aftreding
Ondanks zijn lange termijn slaagde Abe er niet in om de pacifistische grondwet te hervormen. In 2020 maakte hij plotseling bekend dat hij opstapte vanwege ernstige darmproblemen. Zijn aftreden kwam op een moment dat hij onder vuur lag vanwege de manier waarop zijn regering de coronacrisis bestreed. Zo bleef hij toerisme in Japan promoten, waardoor er nieuwe coronagevallen het land binnenkwamen. Ook werd hem een reeks van schandalen aangerekend, waaronder de arrestatie van zijn justitieminister.
Na zijn aftreden als premier heeft Abe nooit afscheid genomen van de politiek. Hij bleef een invloedrijk figuur binnen zijn Liberale Democratische Partij (LDP). Op het moment dat hij werd doodgeschoten, voerde hij campagne voor de kandidaat voor het Japanse Hogerhuis. Premier Fumio Kishida liet vrijdag weten dat er ‘nooit wordt toegegeven aan geweld’ en dat verkiezingen van zaterdag dus zullen doorgaan.
Lees ook:
Abe hield het lang uit, maar slaagde niet in zijn grootse plannen voor Japan
Shinzo Abe was een ongebruikelijke Japanse premier. De rechtse politicus met uitgesproken meningen liet vrijdag weten dat hij om gezondheidsredenen opstapt.
Premier Abe bezoekt omstreden tempel
China en Zuid-Korea boos om verheerlijking Japans oorlogsverleden.
