Russische journalist Maria Baronova stopte bij staatszender RT: ‘Met mensen die dit geweld steunen, heb ik weinig te bespreken’

Tien jaar geleden stond Maria Baronova nog te boek als een van de meest opzienbarende figuren binnen de Russische protestbeweging. De 38-jarige Moskoviet gold als een gehard activist, iemand die voor niets of niemand terugdeinsde en die zelfs onder haar mede-opposanten het imago had van een onverschrokken doorbijter. Zo reciteerde ze de Russische grondwet ten overstaan van een peloton ME’ers en protesteerde ze in haar eentje in een Russisch-orthodoxe kerk tegen de arrestatie van de leden van de politieke punkrockband Pussy Riot.

Des te meer verbolgen waren haar medestanders toen Baronova in 2019 besloot een baan aan te nemen bij RT, een door de staat gecontroleerd televisienetwerk dat naar eigen zeggen als doel heeft het ‘Russische gezichtspunt te verspreiden’ in de tientallen landen waar het netwerk in zes verschillende talen programma’s uitzendt. Volgens critici is RT dan ook niets meer dan de internationale tak van de propagandamachine waarmee het Kremlin de wereldwijde informatiesfeer probeert te beïnvloeden.

‘Geen moreel dilemma’

Niet bepaald de plek voor een activist als Baronova, die eerder al eens voor de onafhankelijke tv-zender TV Dozjd werkte. Desalniettemin besloot ze de overstap naar RT te maken waar ze uiteindelijk senior redacteur werd bij de Russischtalige tak van het staatsmediabedrijf. Een keuze die haar naar eigen zeggen geen gewetenswroeging opleverde. “Wel wist ik op voorhand dat ik andere mensen ermee tegen de schenen zou schoppen. Zeker ook vrienden, maar voor mezelf was er geen sprake van een moreel dilemma.”

Toch begon haar geweten dit jaar wel degelijk te knagen: daags na de Russische inval in Oekraïne kondigde de inmiddels 38-jarige Baronova aan per direct te stoppen bij RT. ‘Hier hebben onze grootvaders niet voor gevochten’, schreef de nog altijd in Moskou woonachtige Baronova op haar kanaal op berichtenservice Telegram, verwijzend naar de Tweede Wereldoorlog. ‘En nu zijn ze verraden.’

Wat gaf voor u de definitieve doorslag om te stoppen bij RT?

“Het moment dat Rusland Oekraïne binnenviel, wist ik genoeg. Onze regering besloot op 24 februari (het begin van de invasie, red.) onze familieleden en vrienden te bombarderen. Veel van mijn collega’s bij RT steunden die meedogenloze acties. Daardoor wist ik genoeg. Met mensen die dit geweld steunen, heb ik weinig te bespreken.”

Het Poetin-regime was ook voor de oorlog al autocratisch en repressief. Waarom besloot u als ex-activist dan toch bij een staatsmedium als RT te gaan werken?

“Dat was een bewuste keuze. In Rusland wordt alles door de staat gecontroleerd en dat was in 2019 ook al zo. Ik koos er daarom juist voor om bij RT te gaan werken om in gesprek te komen met de mensen die aan de knoppen draaien. Ik wilde dichter bij hen in de buurt komen en positiviteit brengen binnen de staatsmedia. Daarnaast zijn mensen ook inhalig, ik had geld nodig.”

Was het niet heel naïef om te denken dat u van binnenuit iets kon veranderen?

“Misschien, maar ik ging in eerste instantie werken als leidinggevende van een groep journalisten die zich bezighield met maatschappelijke verhalen. Zo leidde ik onder meer een goed doel binnen RT dat zich richtte op moeders van kinderen met hersenverlamming. Door me op dat soort thema’s te richten, wilde ik de focus verleggen op positieve verhalen.”

U was senior redacteur bij RT. Heeft u ooit actief iets van de propaganda of censuur gemerkt?

“Nee, ik behandelde namelijk geen onderwerpen die hoog op de politieke agenda stonden. Het is dus niet zo dat ik te maken had met bazen die me vertelden welk onderwerp ik moest behandelen of welke invalshoek ik moest kiezen.”

Wat vindt u ervan dat critici u als collaborateur of propagandist bestempelen?

“Dat was in het begin pijnlijk. Zeker omdat mijn vrienden, met name westerse journalisten en liberale Russen, me wegzetten als propagandist, iemand die leugens verspreidde. Daar had ik me weliswaar op voorbereid voordat ik bij RT ging werken. Ik wist dat het een groot offer zou zijn, maar de reacties vielen me toch zwaar. Tegelijkertijd weet ik dat mensen dat zeggen omdat ze zelf ook propaganda tot zich nemen. We leven in een wereld van misinformatie. Het mediadomein zit vol met propaganda, in Rusland en in het Westen.”

De propaganda in het Westen is net zo erg als in Rusland?

“Dat is moeilijk te zeggen, maar in het Westen is genoeg propaganda. Kijk naar de oorlog in Irak. Destijds heb ik vrijwel geen Engelse stukken gelezen waarin de oorlog werd veroordeeld, terwijl talloze Russische media - die vanwege de repressie weliswaar vanuit het buitenland werken - dat nu wel doen als het op Oekraïne aankomt.”

Maar de onafhankelijke media zijn in Rusland zelf op sterven na dood...

“Klopt, maar wat ik zeg is dat beide kanten aan propaganda doen. In het Westen gaat het er al jaren alleen maar over dat Rusland een agressor is en dat het land gedekoloniseerd moet worden. Het gaat altijd over het conflict, waarbij russofobie de ondertoon voert. Het gaat nooit over het welzijn van de Russen zelf.”

De oorlog raast nog altijd door. Hoe gaat u daarmee om?

“Het valt me nog altijd zwaar, al heb ik een modus om ermee om te gaan. Ik krijg pillen van mijn psychiater en praat veel over mijn psychische klachten. Het geloof dat het met Oekraïne uiteindelijk wel goed komt, troost me. Ik vrees eerder dat het in Rusland niet meer goed komt.”

Lees ook:

De Russische propaganda wil niet overtuigen, maar verwarren

Sinds het begin van de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne is de propagandamachine van het Kremlin op hol geslagen. Hoe werkt die propaganda precies? En geloven Russen daadwerkelijk wat de staatsmedia verkondigen?

Ook de laatste vrije tv-zender van Rusland staat nu op zwart

F@ck This Job is al voorbijgesneld door het onderwerp dat de documentaire belicht: de razendsnelle, meedogenloze en massale onderdrukking van de vrije pers in Rusland.