Republikeinen willen af van al te kritische lessen over racisme

De studenten hadden zich al ingeschreven en Melissa Smith stond klaar om haar al jaren lopende vak over ‘Ras en etniciteit in de Verenigde Staten’ te geven aan het Community College in Oklahoma City. Tot er in mei een mailtje kwam: het gaat deze zomer niet door. De reden: een nieuwe wet in de staat Oklahoma, die het onderwijs over racisme aan banden legt. Het bestuur wil eerst de wet goed bestuderen voor het durft door te gaan met een collegereeks die een kritische blik werpt op de rassenverhoudingen in het land.

Het past in een trend, ziet Joe Cohn. Hij is beleidsdirecteur van Fire, een organisatie die zich inzet voor vrijheid van meningsuiting op Amerikaanse universiteiten – een onderwerp dat de afgelopen jaren vooral een rechts paradepaardje was. Als linkse activisten spreekbeurten door conservatieve sprekers verhinderden, leidde dat steevast tot verontwaardiging.

Volgens Cohn kent dit onderwerp geen politieke kleur. De afgelopen tijd ziet hij dat in Republikeinse staten steeds meer wetten worden aangenomen die zich keren tegen het onderwijzen van ‘critical race theory’, kritische rassentheorie. “Het is een nieuw fenomeen, dat wetten expliciet bepaalde leerstellingen rondom ras en gender verbieden.”

Schaduwzijden van de Amerikaanse geschiedenis

Critical race theory is een tot voor kort slechts in beperkte kring gangbare academische term. Grofweg beschrijft die een onderzoeksrichting die racisme ziet als iets wat niet alleen in individuele racisten huist, maar ook in machtsverhoudingen en stereotypen. Inmiddels is de term een stokpaardje geworden van Republikeinse politici, die hem gebruiken om hun ergernis samen te vatten over diversiteitstrainingen, concepten als ‘wit privilege’ en geschiedenisonderwijs dat volgens hen te veel aandacht besteedt aan de schaduwzijden van de Amerikaanse geschiedenis.

Die schaduwzijden mogen volgens Kevin Stitt, de gouverneur van Oklahoma, wel worden benoemd, maar “we moeten deze geschiedenis onderwijzen zonder jonge kinderen als ‘onderdrukkers’ te labelen en te eisen dat ze schuld of schaamte voelen vanwege hun ras of sekse”.

Opvallend is dat de initiatiefnemers van al die nieuwe wetten zelden concrete voorbeelden kunnen geven van lessen waarin dat gebeurde. Niet gek, zegt Aaron Baker, leraar staatsinrichting en geschiedenis op een middelbare school in Oklahoma City. “Klassikale discussies kunnen tot allerlei gevoelens leiden: frustratie, ongemak, misschien zelfs woede. Maar ik ken niemand in het onderwijs die naar schaamte streeft, dat is in een klas volslagen contraproductief.”

Gepolitiseerd

Baker is zo’n leraar die het belangrijk vindt om in zijn lessen ook aandacht te schenken aan institutioneel racisme, en om historische mythes recht te zetten. “Het is belangrijk om de waarheid te vertellen over iemand als Thomas Jefferson” – een van de founding fathers, die tevens slavenhouder was. Maar hij houdt het daarbij graag bij de feiten.

Alsnog levert dat in een conservatieve staat als Oklahoma weleens discussies op in de klas, maar daar hoeft het niet zo gepolitiseerd te raken als politici het nu maken, zegt hij. “Afgelopen semester was er een leerling met wie het soms knetterde, maar we konden elkaar wel weer vinden bij het nadenken over vrijwilligerswerk dat we op school organiseren. En als het over de problemen in de buurt gaat, is het geen politiek gepolariseerd gesprek meer.”

Baker heeft weinig te vrezen van de letter van de wet. Daarin staat uiteindelijk weinig meer dan dat niemand op basis van ras of etniciteit gediscrimineerd mag worden. “Maar wetend vanuit welke hoek het komt, maakt dit toch zorgwekkend.”

Op eieren lopen

Dat beaamt Joe Cohn. Niet alleen in Oklahoma sneuvelde al een collegereeks. Ook in Idaho, een van de andere staten die onlangs een wet tegen ‘critical race theory’ aannam, besloot Boise State University eerder dit jaar om alle lessen en trainingen over ras en diversiteit te stoppen, na een anonieme klacht die later ongegrond bleek. Cohn wijst erop dat de wet niet op zichzelf staat. In Idaho besloot het door Republikeinen gedomineerde staatsparlement de universiteit ook te korten op het budget om, in de woorden van een afgevaardigde, “de boodschap af te geven dat wij willen meebeslissen over wat er wordt onderwezen wordt”. Cohn: “Die algehele politiek geladen atmosfeer zorgt ervoor dat mensen in het onderwijs op eieren gaan lopen.”

Nu zullen veel Republikeinse politici tegenwerpen dat mensen in het onderwijs dat al deden, maar dan onder druk vanuit de andere kant, die van de linkse politieke correctheid. De huidige wetten zijn volgens hen juist een noodzakelijke tegenkracht. Cohn ziet dat toch anders. “Je kunt je zeker afvragen of er genoeg diversiteit van opvattingen is binnen het huidige hoger onderwijs, maar censuur is nooit het middel om daar iets aan te doen.”

Cohn krijgt signalen dat niet alleen universiteitsbestuurders slappe knieën krijgen, maar dat ook leraren zich minder vrij voelen in wat ze durven te zeggen in de klas.

Baker heeft daar voorlopig geen last van. Hij noemt de Tulsa Race Massacre als voorbeeld, de massamoord honderd jaar geleden op zwarte bewoners van Tulsa, Oklahoma. “Misschien wil de gouverneur dat we alleen maar vertellen: nou, dit en dat gebeurde er, maar geen idee waarom. In de klas moet je dan ook vragen: wie was verantwoordelijk? Waarom werd niemand gearresteerd? Als dat critical race theory is, dan zit ik straks in de problemen. Dan is dat maar zo.”

Lees ook:

In de stad Tulsa zijn de wonden van de massamoord in 1921 nog lang niet geheeld

Honderd jaar geleden vond in Tulsa een van de grootste racistische massamoorden in de Amerikaanse geschiedenis plaats. Een gebeurtenis die tot voor kort diep was weggestopt, en nu pas verplichte kost is in schoolboeken van de staat Oklahoma.