Referendum moet positie van inheemse volken in Australië verbeteren

Australië wil via een referendum de grondwet wijzigen, om een adviesorgaan in te stellen met Aboriginals en oorspronkelijke bewoners van de Straat Torreseilanden. Hun adviezen aan het parlement en de regering moeten de eeuwenlange achterstelling van inheemse volkeren verbeteren.

Premier Anthony Albanese wil de wijziging in de grondwet vastleggen, zodat er geen discussie meer kan zijn over de positie van de volkeren die van oudsher Australië bewonen. Het zou voor het eerst zijn dat Aboriginals en de etnische bevolking van de Straat Torreseilanden (onder Papoea Nieuw-Guinea), een plaats in de constitutie krijgen. De 274 eilanden werden in 1879 door Queensland, een deelstaat van Australië, geannexeerd.

Inheemse volken kampen met grote problemen. Die worden niet of nauwelijks aangepakt, mede omdat zij geen stem hebben in beleid, regelgeving en wetgeving. Maatregelen worden steeds zonder overleg met hen genomen. Zo leven Aboriginals gemiddeld zo’n tien jaar korter dan andere, voornamelijk witte, Australiërs. Hun gezondheid is gemiddeld een stuk slechter en hun onderwijs blijft achter. Ook zitten Aboriginals veel vaker en langer in de gevangenis.

Stemmen is verplicht

Het parlement zal in juni stemmen over het wetsvoorstel voor een referendum. Voor een grondwetswijziging is een referendum nodig dat met een meerderheid moet worden goedgekeurd. Bovendien moet er een meerderheid zijn in tenminste vier van de zes Australische deelstaten. Stemmen is voor Australiërs verplicht. De verwachting is dat na de goedkeuring door de volksvertegenwoordiging ergens na september het referendum kan worden gehouden.

Toch is de instemming door het parlement nog geen gelopen race. De leider van de oppositie, Peter Dutton van de Liberalen, heeft nog veel vragen en wil eerst advies van de advocaat-generaal van het land, vergelijkbaar met de Raad van State in Nederland. Premier Albanese zei donderdag dat hij vurig hoopt dat het referendum er komt, om de positie van de oorspronkelijke volkeren te verbeteren en die vast te leggen in de grondwet.

De Voice

Het adviesorgaan gaat de ‘Voice’ heten. Het moet gaan bestaan uit gekozen vertegenwoordigers van de Aboriginals en de oorspronkelijke volken van de Straat Torreseilanden. Dubbelfuncties van volksvertegenwoordigers zijn niet toegestaan. De Voice kan gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen over zaken die inheemse volken betreffen. Het laatste woord blijft aan het parlement. De wettelijke inrichting van de Voice wordt pas geregeld als het referendum een succes is.

Dat laatste is geen zekerheid. In Australië zijn tot nu toe 44 referenda gehouden, waarvan slechts acht succesvol. De laatste grondwetswijziging als gevolg van een referendum was zo’n vijftig jaar geleden.

Er is ook kritiek op het referendum uit de hoek van Aboriginals. Een deel van hen wil eerst een verdrag met de Australische regering sluiten over hun rechten. In andere voormalige Britse koloniën zijn wél zulke verdragen gesloten met inheemse volkeren, zoals in Nieuw-Zeeland en Canada. Dat gebeurde al meer dan 150 jaar geleden.

Lees ook:

Aboriginals krijgen eindelijk excuses van Australië.

De Australische regering heeft maandag gezegd snel te willen komen tot een formele verontschuldiging aan de oorspronkelijke bewoners van het land voor het leed dat hun in de loop van de jaren van staatswege is aangedaan.