Nieuwe koers
Rechtse Zweedse regering beëindigt gastvrije en groene politiek
In Zweden hebben de radicaal-rechtse Zweden Democraten voor het eerst mogen meeschrijven aan het regeerakkoord.
Niets minder dan een paradigmaverschuiving. Dat belooft de nieuwe Zweedse premier Ulf Kristersson namens de rechtse minderheidscoalitie die begin deze week aantrad. In zekere zin is die kentering al voltrokken: na lang te zijn gemarginaliseerd krijgen de radicaal-rechtse, uit neonazi-groeperingen voortgekomen Zweden Democraten (SD) voor het eerst directe invloed op het regeringsbeleid.
De anti-immigratiepartij, met ruim 20 procent van de stemmen de grootste aan de rechterkant van het politieke spectrum, is geen formeel lid van de coalitie maar heeft mee mogen schrijven aan een regeerakkoord in ruil voor hun parlementaire steun.
Kristersson, partijleider van de Gematigden, vormt een coalitie met de kleinere Christen-Democraten en de Liberalen. De drie partijen tezamen zijn goed voor amper een derde van de zetels in de Riksdag, het Zweedse parlement, en zijn daarmee sterk afhankelijk van de gedoogsteun van de Zweden Democraten.
Bij de verkiezingen van 11 september behaalde het rechtse blok een nipte meerderheid op centrumlinks – maar alleen door de betrekkelijk plotselinge bereidheid om rond de tafel te gaan zitten met de rechts-radicale verstotenen.
Die normalisering van extreemrechts in Zweden is, volgens analisten, in een stroomversnelling geraakt doordat ze met succes hun reputatie op hebben weten te poetsen, door de gewilligheid van traditioneel rechts om met ze samen te werken en het onvermogen van links om zich tegen hen te verenigen.
Deense maatregelen
Dat nieuwe verbond laat direct zijn sporen na. In een parlementaire toespraak zei Kristersson dat zijn regering ernaar zou streven ‘de basis te leggen voor het oplossen van de grote problemen in de Zweedse samenleving’. “Laat ik het maar bot zeggen: de regering die nu de macht overneemt, staat aan het hoofd van een land dat zich midden in vele parallelle crises bevindt”, zei hij.
Had de afzwaaiende, sociaaldemocratische regering nu zoiets genoemd als de groeiende ongelijkheid, segregatie of de klimaatcrisis, refereert Kristersson in de eerste plaats aan het Zweedse bendegeweld. De nieuwe premier benadrukte dat geen “enkel ander land in Europa werd geconfronteerd met zo’n ernstig probleem met bendecriminaliteit”.
De oplossing wordt gezocht bij de buren: geheel in lijn met de retoriek van de Zweden Democraten moeten ‘Deense maatregelen’ worden ingezet. Kristersson repte over de bouw van jeugdgevangenissen en de deportatie van veroordeelden die geen Zweeds staatsburger zijn.
Maar daar blijft het niet bij in het 62 pagina’s tellende regeerakkoord. Naast belastingverlagingen en de inperking van sociale voorzieningen spreekt de coalitie van een heuse herformulering van het straf- en immigratierecht, inclusief terugkeerbeleid, het aan banden leggen van familiehereniging, de invoering van een Zweedse ‘gedragstest’ voor immigranten en de verkenning van de door Denemarken geïnspireerde ‘transitcentra’ buiten Europa, waar asielzoekers vastgehouden zouden worden terwijl hun aanvraag in behandeling is.
Het is, kortom, een palet aan regelingen die allemaal in dezelfde richting wijzen: het bemoeilijken en beknotten van immigratie. Want volgens de Zweden Democraten ligt alleen dát ten grondslag aan het escalerende geweld.
Ministerie van milieu geschrapt
Ook opmerkelijk is het besluit van de coalitie om na 35 jaar een streep te zetten door het ministerie van milieu. Ebba Busch, de minister van energie en zakenleven, zei na haar benoeming dat milieukwesties eerder ‘te veel gewicht hadden gekregen’. De nieuwe minister van klimaat en milieu, de 26-jarige Romina Pourmokhtari, valt nu onder het ministerie van Busch.
Het absolute zwaartepunt van het rechtse klimaatbeleid ligt bij de aanleg van nieuwe kernreactoren. Zweden heeft de afgelopen jaren juist zes van zijn twaalf nucleaire installaties gesloten.
Onderzoeker in klimaatleiderschap Mikael Karlsson aan de Universiteit van Uppsala vertelde de krant Dagens Nyheter dat hij teleurgesteld was, maar niet verrast. De zogeheten Tidö-overeenkomst tussen de vier partijen luidt volgens hem de ‘ontmanteling van het klimaatbeleid’ in. “Ze subsidiëren fossiele brandstoffen en een hoog elektriciteitsverbruik. Dat is volkomen in strijd met de fundamenten van het milieubeleid van de afgelopen vijftig jaar.”
Romina Pourmokhtari
Tot voor kort las het Twitter-profiel van Romina Pourmokhtari dat ze ‘strijdt tegen racisten, sociaaldemocraten en het patriarchaat’. Daags later, na haar benoeming tot minister, was die formulering wat gedempt en vervangen door: ‘Kamerlid. Geloof in AIK [een voetbalclub, red.] en vrijheid.’
De nieuwe minister van klimaat en milieu is, met haar 26 jaar, de jongste minister in de parlementaire geschiedenis van Zweden. Tot haar benoeming was ze politiek actief als de voorzitter van de Liberale Jeugdvereniging (LUF). Naar eigen zeggen had ze die functie graag langer vervuld. “Een ministerpost is een droombaan over een jaar of tien”, verklaarde ze. Dus toen ze vorige week werd gebeld door de partijleider van de Liberale partij Johan Pehrson heeft dat haar heel wat hoofdbrekens gekost.
Haar conclusie: het klimaat is geen probleem van de toekomst, maar iets dat nu moet worden aangepakt. En als je ergens een jonge minister kan gebruiken, voegde ze eraan toe, dan toch op die kwestie die cruciaal is voor haar generatie. Pourmokhtari werd geboren in 1995, in Sundbyberg, net ten noorden van Stockholm. Haar ouders komen uit Iran.
Als LUF-voorzitter was Pourmokhtari uitgesproken kritisch op de toenadering van de Gematigden tot de radicaal-rechtse en nationalistische Zweden Democraten. Een maand geleden nog zwoer ze een regering omver te werpen waar de anti-immigratiepartij invloed op uitoefende. Nu zingt ze een toontje lager. “Ik zou naar huis kunnen gaan en klagen over alle beslissingen die worden genomen of me engageren en verantwoordelijkheid nemen voor het land. Dat is wat ik doe.”
Lees ook:
Liberale Ulf Kristersson verkozen tot premier van Zweden
De leider van de Zweedse Gematigde Uniepartij, Ulf Kristersson, is de nieuwe Zweedse premier.
Bendegeweld domineert de verkiezingen in Zweden
Misdaad en handhaving staan hoog op de prioriteitenlijst van de Zweedse kiezers die naar de stembus gaan. Dat wordt de Sociaaldemocraten aangerekend.
