Qatar-schandaal dijt uit: ook doorzoeking in Europees Parlement

“Het is misschien het meest waanzinnige corruptieschandaal dat we ooit hebben gezien, maar het staat niet op zichzelf”, zegt Michiel van Hulten, directeur van de organisatie Transparency International. ‘Het topje van de ijsberg’, noemt hij de spectaculaire arrestatie van een Griekse vicevoorzitter van het Europees Parlement. Want corruptie is makkelijk in het EP. “In de loop der jaren is daar een cultuur van onschendbaarheid ontstaan, waar lakse financiële regels worden gecombineerd met gebrek aan ethisch besef.”

Maandag werden nieuwe huiszoekingen gedaan in het grootste omkopingsschandaal dat het Europees Parlement ooit heeft gekend. Ook het parlement zelf werd doorzocht. Daar zijn tien computeraccounts vergrendeld voor verder onderzoek.

Brussel en deze week ook Straatsburg stonden al op hun kop vanwege wat kortweg het ‘Qatar-schandaal’ genoemd wordt, al is er nog geen officiële bevestiging dat het inderdaad om het land gaat waar het wereldkampioenschap voetbal wordt gehouden. Qatar ontkent, maar er zijn veel aanwijzingen dat juist dat land geprobeerd heeft om de steun van parlementariërs en hun medewerkers te kopen. Het zou erop uit zijn geweest om burgers zonder visum van en naar Europa te laten reizen. Over dat onderwerp was maandag een parlementair debat in Straatsburg gepland, dat ijlings van de agenda is afgevoerd.

Met een koffer vol geld op de vlucht

In Brussel en Straatsburg reageerden politici geschokt en verbijsterd op het bericht dat één van hun veertien vicevoorzitters, de Griekse sociaaldemocrate Eva Kaili, geld zou hebben aangenomen. Kaili zit in hechtenis. Bij haar thuis zouden, zo schreven Belgische kranten, zakken met geld zijn aangetroffen. Haar vader werd aangehouden terwijl hij met een koffer vol geld uit een Brussels hotel probeerde te vluchten.

Parlementsvoorzitter Roberta Metsola zei bij de opening van de plenaire zitting in Straatsburg maandag dat ze ‘woedend’ is. “Deze dagen waren de langste van mijn carrière", zei ze. Metsola hield haar collega-parlementariërs voor dat ‘de Europese democratie onder vuur ligt'.

“Kwaadwillenden, verbonden aan autocratische landen buiten de EU, worden ervan verdacht om non-profitorganisaties, vakbonden, individuen, staf en leden van het Europees Parlement tot een wapen te maken in een poging om onze werkwijze te ondermijnen", zei Metsola.

Ze beloofde een strenge aanpak. “We zullen niets onder het tapijt vegen", zei ze. Maar deskundigen hekelen de anticorruptiemaatregelen die het parlement tot nog toe heeft genomen. Te weinig en te laat, zo is de algemene teneur, voor een instituut waar de belangen zo groot zijn.

Dat er nu, behalve de zakken geld bij de vicevoorzitter, bij een voormalig Europarlementariër 600.000 euro in biljetten is gevonden, is mogelijk het begin van een gigantische corruptiezaak. “Er zijn telefoons in beslag genomen, die arrestanten gaan praten. Het eindigt misschien niet hiermee”, zegt Van Hulten.

De vicevoorzitter liet zich lovend uit over Qatar

De Griekse Kaili heeft zich een maand geleden nog uiterst lovend uitgelaten over Qatar. Terwijl haar collega’s hun zorgen uitten over de uitbuiting van buitenlandse werknemers bij de bouw van voetbalstadions, noemde zij het land juist een ‘voorloper op het terrein van arbeidsrecht’. Tien dagen voor die toespraak was ze op visite bij de minister van werkgelegenheid van Qatar.

Afgelopen weekeinde leek de zaak te draaien om een organisatie die ‘Fight Impunity’ heet, ‘bestrijd straffeloosheid’, ook al is vooralsnog niet precies duidelijk hoe. De club is opgericht door de partner van Kaili, Francesco Giorgi, die eveneens gearresteerd is. Ook de voorzitter, voormalig Europarlementariër Pier Antonio Panzeri, lijkt een belangrijke rol in de zaak te spelen.

Panzeri had het bestuur van zijn organisatie opgetuigd met mensen van naam en faam, zoals voormalig EU-buitenlandchef Federica Mogherini en Bernard Cazeneuve, de ex-premier van Frankrijk. Nu hij in de cel zit en gemeld wordt dat de 600.000 euro in zijn huis werd gevonden, hebben al die bestuurders hun functies snel vaarwel gezegd.

Het allerschokkendste EU-schandaal ooit

Volgens Alberto Alemanno, professor EU-wetgeving bij de economische hogeschool HEC in Parijs, is de kwestie het ‘allerschokkendst’ in de geschiedenis van Europese integriteitsschandalen. Hij hoopt, net als Van Hulten, dat de zaak Brussel noopt om bij zichzelf strengere anti-corruptieregels in te voeren.

“Dit is een heel lelijk schandaal”, zegt Alemanno. “Het legt de vinger op de zere plek: het Europees Parlement heeft zwakke regels en slappe handhaving. Dit zou de politieke leiders van de EU moeten motiveren om nu verbeteringen aan te brengen.”

De Europese Commissie treuzelt al een tijdje met het voorstellen van een ethische organisatie. Commissievoorzitter Von der Leyen heeft een plan om dat te doen bij haar aantreden ontvouwd, maar sindsdien is er weinig meer van vernomen.

Ideeën voor verbetering

Alemanno vreest dat Von der Leyen van plan is om een adviesorgaan in te stellen, niet een organisatie die onderzoeks- of handhavende macht heeft. Ook Van Hulten hoopt dat de vrees voor het beeld van zakkenvullende, corrupte politici in Brussel de Europese Commissie er nu toe brengt om de teugels aan te halen. “Er zijn verkiezingen in 2024. Die zetten druk op de ketel.”

Van Hulten heeft nog een waarschuwing voor Europese lidstaten. “Het Europees Parlement heeft, ook al zijn ze slap, tenminste regels tegen corruptie. Dat kun je van de meeste nationale parlementen niet zeggen.”

Lees ook:

‘Gastarbeider’ in Qatar: ‘Ik dacht dat ik ging sterven’

De straatarme boer Gaziur Rahman (26) is een van de migranten die de stadions bouwden voor het WK voetbal in Qatar, dat over vijf weken begint. Hij kwam terecht in een genadeloos systeem van leugens, uitbuiting en slavernij.