Protesten voeren de druk in Vlaanderen op om met een oplossing te komen voor stikstofproblemen

Zeventien uur lang hadden ze met elkaar vergaderd, en toch waren de drie Vlaamse coalitiepartijen er eerder deze week niet uitgekomen. Het stikstofdossier dreigt voor een impasse te zorgen. De christendemocraten willen vergaande aanpassingen van het huidige stikstofakkoord, maar de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) wil daar niks van weten.

Het komt nu aan op deze vrijdag 3 maart, de door de regering zelf opgelegde deadline om tot een akkoord te komen. En de druk neemt toe: op diezelfde dag trekken naar verwachting 1500 landbouwers met hun tractoren vanuit heel Vlaanderen naar Brussel voor een betoging. Het huidige stikstofakkoord zorgt voor ‘een sociaaleconomisch bloedbad’, schrijven de landbouworganisaties in een gezamenlijk persbericht.

De situatie in Vlaanderen, waar de meeste Belgische landbouwbedrijven zitten, is vergelijkbaar met die in Nederland. Ook in Vlaanderen ligt de stikstofuitstoot ver boven de Europese normen. Ook in Vlaanderen bracht een rechtszaak de kwestie bovenaan de politieke agenda. In februari 2022 kwam de Vlaamse regering tot een voorlopig akkoord waarin onder meer staat dat landbouwers hun uitstoot flink moeten verminderen. Daar werden 20.000 bezwaarschriften tegen ingediend. Nu vindt de Christen-Democratisch en Vlaams-partij (CD&V) dat het akkoord moet worden herzien.

Industrie

Het grootste knelpunt is dat de vergunningsregels voor de landbouw veel strenger zijn dan voor de industrie. De N-VA vindt dat onderscheid niet vreemd en wijst erop dat de intensieve veeteelt voor ruim 80 procent verantwoordelijk is voor de ammoniakuitstoot. CD&V stelt dat niet alleen stikstof schadelijk is voor de natuur, maar dat er breder moet worden gekeken. Zij wil dat de norm voor beide sectoren gelijk wordt gesteld.

De Vlaamse regeringsleider Jan Jambon (N-VA) probeerde de afgelopen weken een doorbraak te forceren, maar niemand lijkt te willen toegeven, ziet politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). Volgens hem is dit voor de huidige Vlaamse regering tot nu toe de grootste crisis. “Jambon riep zelfs de partijvoorzitters bij elkaar om te vragen of ze er nog vertrouwen in hadden dat er een akkoord kon worden bereikt. Dat is vergelijkbaar met de federale premier die naar de koning stapt, dat gebeurt alleen in het uiterste geval.”

Minister van omgeving Zuhal Demir (N-VA) en minister van landbouw Jo Brouns (CD&V) spelen het allebei hard, zegt politicoloog Bouteca. “Demir wil laten zien dat ze vastberaden en standvastig is, dus ze is niet geneigd om toe te geven. Tegelijkertijd probeert Brouns het plattelandsprofiel van zijn partij te versterken. Boeren stemden traditioneel voor CD&V. De derde regeringspartij, OpenVLD, houdt zich expres op de achtergrond omdat ze niet als ruziemakers gezien willen worden.”

Geen akkoord

Als het niet lukt om tot een akkoord te komen, is dat extra pijnlijk voor Jambon. Een paar maanden geleden was hij al de eerste minister-president ooit die de Septemberverklaring (vergelijkbaar met de troonrede) moest uitstellen, omdat het niet lukte om tijdig een akkoord over de begroting te bereiken. Struikelblok toen was de indexering van de kinderbijslag, een ander dossier waarop CD&V zich graag als gezinspartij wilde profileren.

Toch wijst Jambon erop dat het in ieders belang is dat de drie coalitiepartijen het nu eens worden over het stikstofdossier. Hij herhaalde het deze week nog maar eens in het Vlaamse parlement: Vlaanderen moet een algehele vergunningenstop zoals in Nederland absoluut voorkomen, want dat is schadelijk voor zowel de landbouw als de industrie en de algehele economie. “Daar zal ik me tweehonderd procent voor inzetten”, verzekerde Jambon.

Wat er vrijdag ook gebeurt, de Vlaamse regering kán niet vallen. Dat komt omdat het een zogenoemd legislatuurparlement is, wat betekent dat het is verkozen voor een volledige zittingsperiode. De enige optie is het vormen van een nieuwe meerderheid, maar dat is in Vlaanderen nog nooit gebeurd en in de huidige samenstelling is dat geen realistisch scenario. Het lijkt er dus op dat de huidige coalitiepartijen tot elkaar zijn veroordeeld tot de volgende verkiezingen.

Lees ook

Zuhal Demir is stikstofminister in Vlaanderen: ‘In dit dossier is iedereen boos’

Ook België kampt met een teveel aan stikstofuitstoot. De Vlaamse minister Zuhal Demir is aangesteld om dat probleem op te lossen. Die taak neemt ze uiterst serieus. ‘Ik mis het idealisme in de politiek.’