President Xi en zijn nieuwe minister van buitenlandse zaken waarschuwen voor conflict als Amerikaanse opstelling niet verandert

Het was zijn eerste grote speech als China’s nieuwe minister van buitenlandse zaken, maar dat weerhield Qin Gang er niet van felle woorden te gebruiken tegen de VS. In zijn speech op het Chinese Volkscongres in Peking stond één waarschuwing centraal: de VS moeten de ‘verwrongen houding’ naar China wijzigen, of er komt ‘conflict en confrontatie’.

De banden met Rusland zullen juist sterker worden ‘als de wereld turbulenter wordt’, zei de kersverse buitenlandminister in de zaal met drieduizend leden van het Chinese parlement en enkele tientallen streng geselecteerde journalisten.

In een speech van bijna twee uur beklaagde Qin zich over de groeiende Amerikaanse militaire aanwezigheid in de Stille Oceaan, de goedkeuring van een grote wapendeal met Taiwan en de Amerikaanse rol in het ‘verlengen van Russische agressie tegen Oekraïne’. Volgens Qin zou de Amerikaanse president Joe Biden al die maatregelen instellen om ‘China in te dammen en te onderdrukken’.

Enkele van Qins zinnen leken direct uit de speech van president Xi Jinping te komen. Die sprak maandag in de provincie Jiangsu. Ook Xi beschuldigde Washington van het onderdrukken van China. Daarbij gebruikte hij het Chinese woord voor containment, een expliciete verwijzing naar het beleid van indamming van tegenstanders dat Amerika tijdens de Koude Oorlog voerde – hoewel het woord in de Engelse vertaling van Xi’s speech op staatsmedium Xinhua niet terug te vinden was.

Sneren op hoog niveau

Dat de spanningen oplopen tussen China en de VS - aangezet door de militaire dreiging in Taiwan, de oorlog in Oekraïne en het incident waarbij een Chinese ballon boven Amerikaans grondgebied werd neergeschoten - is in principe geen nieuws. En dat ambtenaren op lager niveau zich fel uitspreken tegen Amerika, gebeurt ook vaker. Maar dat twee functionarissen op het hoogste niveau zo’n sneer uitdelen aan de VS, kwam sinds het begin van de coronapandemie niet meer voor.

“Dit felle sentiment doet me denken aan april 2020”, vertelt Manya Koetse, hoofdredacteur van What’s On Weibo, een platform dat de Chinese sociale media volgt. “Toen kon Wuhan de deuren heropenen, net op het moment Europa en Amerika in de problemen kwamen met de pandemie. China deed het toen juist goed. Dat gaf de leiders zelfvertrouwen dat je ook nu terugziet.”

Tijdens die vroege coronadagen vierde de ‘wolvendiplomatie’ hoogtij, zegt Koetse: een nationalistische en confrontatiegerichte houding van Chinese diplomaten, onder Xi’s assertieve leiderschap. “Die wolvendiplomatie was een tijdje wat milder, omdat in China alle ogen op het bestrijden van de pandemie gericht waren”, zegt Koetse.

“Maar nu is het narratief dat China de covid-epidemie heeft overwonnen, een ‘true victory of the Chinese people’. Hoewel je daar je vraagtekens bij kunt zetten. Het gaf China zijn culturele zelfvertrouwen terug, dus is het tijd door te pakken op het anti-westerse sentiment. Ook online komt dat digitale nationalisme terug, bijvoorbeeld door het gebruik van dezelfde anti-westerse hashtags als in 2020.”

Die toon is met name zo fel richting de VS, merkt ook Xiaoxue Martin, China-expert bij het Clingendael Instituut op. “Het vertrouwen tussen de VS en China is nu op een absoluut dieptepunt. Maar tegen Europese luisteraars is de toon van China niet zo direct. Daarin benadrukt China juist de oh zo belangrijke autonomie van Europa. Autonoom van de VS, welteverstaan, niet van China. Een strategische keuze, want China begrijpt dat het Europa met felle taal juist dichter bij de VS brengt.”

Geen vangrails

De felle woorden botsen in ieder geval met de afspraak die Biden en Xi in november 2022 maakten. De wereldleiders spraken toen van symbolische ‘vangrails’, die ontsporing tussen ’s werelds grootste economieën moesten voorkomen.

Van die vangrails bleef deze week weinig over, bleek uit Qins speech. “Als de VS de ambitie hebben om zichzelf great te maken, zullen indamming en onderdrukking dat niet voor elkaar krijgen. Het zal de verjonging van China in ieder geval niet stoppen.”

Lees ook:

China schroeft de investeringen in defensie op

China heeft het economisch moeilijk, maar blijft stevig investeren in defensie. Drie onderwerpen stonden zondag centraal bij het Volkscongres in Peking.