Poetin wil de Oekraïense regering verjagen, maar wat als dat lukt?

Met raketaanvallen op militaire doelwitten in alle uithoeken van Oekraïne en een militaire invasie op verschillende fronten, heeft de Russische president Poetin gisteren de bange verwachtingen van de wereld waargemaakt.

Vanuit Wit-Rusland vielen helikopters een militair vliegveld bij de Oekraïense hoofdstad Kiev aan, grondtroepen overschreden er de grens. Oostelijk werd vanuit Rusland de stad Charkov aangevallen, elders trokken vanuit de Krim, de bezette Donbas en de Zwarte Zee Russische militairen het land in.

Al heel lang streeft Poetin naar ‘regime change’ in Kiev. Dat hij daar militair werk van ging maken was duidelijk sinds december, toen hij zijn troepen massaal verzamelde aan de grens van Oekraïne. Maar sindsdien was het nog enige weken denkbaar dat hij ‘slechts’ dreigde, om de Oekraïense regering van president Zelenski te bewegen tot concessies.

‘Historische gekte’

Die illusie verbrak Poetin maandag. Toen zei hij de separatistische ‘volksrepublieken’ in Oost-Oekraïne te zullen erkennen. In een één uur durend exposé ontkende hij het bestaansrecht van Oekraïne als staat, omdat het historisch tot Rusland zou behoren. Die ‘historische gekte’ die Oekraïne heet, zet Poetin nu recht, met wat hij donderdag een ‘speciale militaire operatie’ noemde. Doel is de ‘demilitarisering en denazificatie’ van Oekraïne. Het land ‘bezetten’ wil hij niet, legde hij uit.

Poetin zegt dus enerzijds Oekraïne te willen ontdoen van een regime dat ‘genocide’ op de Russischtalige bevolking zou plegen en een marionet van de Navo is, maar zonder het land bezet te houden.

Zo’n scenario is denkbaar, al zit de Oekraïense regering er voorlopig nog en geeft haar leger nog weerwerk. Rusland kan grote klappen uitdelen aan militaire en overheidscentra. Het kan essentiële industrieën, vliegvelden, spoorlijnen en wegen vernielen, wie weet complete stadscentra. De ingebrachte grondtroepen kunnen zware slagen toebrengen aan legereenheden, en hen westwaarts terugdringen.

En daarna kunnen de Russische troepen zich terugtrekken, achter frontlinies van dat moment. Een oostelijk, door Rusland bezet deel, zou minimaal de Donbas omvatten, maar vermoedelijk een groter gebied. Rusland kan een corridor naar de Krim bezet houden, of een nog groter gebied, tot aan de Dnjepr.

Rompstaat

Is de situatie aldus bevroren, dan zal het resterende, zwaar gehavende westelijke deel voorlopig geen bedreiging meer zijn voor Rusland. Puinruimen en vluchtelingen opvangen kan Rusland aan het Westen overlaten, al of niet met president Zelenski aan het hoofd van een gekortwiekte rompstaat. Dan heeft Poetin ook één verzwegen doel van zijn ingrijpen bereikt: voorkomen dat een democratisch, welvarend, op het Westen gericht buurland de Russen op ongewenste ideeën brengt.

Een volledige bezetting kan Poetin ook overwegen. Heeft hij Zelenski vermoord, gevangengezet of verjaagd, dan kan zijn beste hoop zijn dat pro-Russische Oekraïense oligarchen zich opwerpen om een nieuwe pro-Russische regering te vormen. Wellicht heeft Poetin die al in de coulissen klaar staan.

Nieuwe machthebbers moeten wel het hoofd willen bieden aan grootschalig verzet en opstanden – spontaan of geleid door milities en resten van het reguliere leger. Guerrillalegers kunnen de Russische bezetters of hun ‘collaborateurs’ langdurig schade toebrengen. Zij zijn lastig te bestrijden, maar Rusland heeft in Syrië en Tsjetsjenië laten zien dat het niet kijkt op een paar duizend burgerdoden meer of minder.

Een ideaalbeeld, vanuit Moskous perspectief, vormt Wit-Rusland: een dictator die de oppositie effectief heeft uitgeschakeld, en die zijn land praktisch heeft uitgeleverd aan Moskou.

Zonder bloedvergieten en grootschalige repressie zal het Rusland zeker niet lukken zo’n nieuw bewind in Oekraïne te installeren. De annexatie van de Krim kon Moskou nog een legaal tintje geven met een referendum. Zo’n scenario is voor de rest van Oekraïne onhaalbaar. Want regimeverandering of niet: het Kremlin heeft de Oekraïners meer dan ooit tegen zich verenigd.

Lees ook:

Wat wil Poetin? ‘Hij is het zicht op de realiteit volledig kwijt, op termijn kan Rusland dit niet winnen’

De Russische aanval op Oekraïne is begonnen. Is president Poetin uit op het oosten van dat land, of wil hij heel Oekraïne in zijn greep krijgen? Rob de Wijk, historicus en Trouw-columnist, duidt de situatie.