Oud-president van Pakistan Pervez Musharraf (79) overleden

Na een lang ziekbed is Pervez Musharraf, voormalig president van Pakistan, zondag op 79-jarige leeftijd in ballingschap overleden. De oud-leider kwam eind jaren negentig aan de macht door een staatsgreep te plegen en doorliep vervolgens een omstreden presidentschap.

Zijn familie had vorig jaar al laten weten – nadat er geruchten rondgingen dat Musharraf was gestorven – dat hij opgenomen was in het ziekenhuis omdat hij leed aan amyloïdose, een ongeneeslijke ziekte waarbij eiwitten zich opstapelen in de organen. Hij overleed in Dubai.

Militaire traditie

Musharraf was de zoon van een diplomaat, en werd geboren in 1943 in Delhi. Enkele jaren later vluchtte zijn familie, net als miljoenen andere moslims, naar het pas gestichte Pakistan. De scheiding van Pakistan en India in de nasleep van de onafhankelijkheid van het Britse Rijk vormde een bloedige periode; naar schatting werden zeker honderdduizenden mensen gedood, waarschijnlijk meer.

Toen hij achttien was sloot Musharraf zich aan bij het Pakistaanse leger, waar hij snel carrière maakte. Het leger vormde al vanaf de oprichting van Pakistan een grote machtsfactor in het land, in de loop der jaren werden premiers regelmatig afgezet en het land stond decennia onder militair bewind. In die traditie kwam ook Musharraf aan de macht: in 1999, toen hij stafchef van het leger was, schoof hij premier Nawaz Sharif aan de kant en riep zichzelf uit tot ‘hoogste bewindvoerder’. In de zomer van 2001 benoemde hij zichzelf tot president.

Slechts een paar maanden later werden de Verenigde Staten opgeschrikt door de aanslagen van 11 september. Niet lang daarna riep president George Bush de ‘war on terror’ uit, gericht tegen het regime van de Taliban in Afghanistan – dat steun genoot van Pakistan – en tegen Al-Qaida, de terreurbeweging die onder bescherming van de Taliban vanuit Afghanistan opereerde.

Het ultimatum dat Bush aan de wereld stelde – ‘je bent met ons, of je bent met de terroristen’ – was niet iets waar Musharraf lang over na hoefde te denken; hij koos voor de eerste optie. Hierdoor kregen Amerikaanse troepen toegang tot Pakistaans grond- en luchtgebied om onder andere vanuit daar aanvallen op buurland Afghanistan uit te voeren.

Jaren later memoreerde hij dat dit niet zonder druk ging; Amerikaanse functionarissen zouden hem op het hart hebben gedrukt dat als hij zich niet bij de VS zou aansluiten ‘Pakistan terug naar de steentijd gebombardeerd zou worden’.

Bhutto

Musharraf werd ook het doelwit van verschillende militante groepen – tijdens zijn presidentschap ontsnapte hij aan meerdere aanslagen. “Ik bid slechts dat ik meer levens heb dan de spreekwoordelijke negen levens van een kat”, schreef hij achteraf in zijn memoires.

Sommigen zagen Musharraf als de president die verantwoordelijk was voor een periode waarin Pakistan enige economische stabiliteit genoot, maar zijn machtsperiode was ook berucht vanwege mensenrechtenschendingen en een hang naar de absolute macht. Toen het Pakistaanse hooggerechtshof zich in 2007 boog over de rechtsgeldigheid van Musharrafs herverkiezing riep de president de noodtoestand uit en schortte de grondwet op.

Maar hij zou zijn nieuwe termijn niet meer uitzitten. In de nasleep van de moord op oppositiekandidaat Benazir Bhutto eerder dat jaar – waar aanhangers van Bhutto de president voor verantwoordelijk hielden omdat Bhutto niet genoeg bescherming zou hebben gekregen – en de gigantische winst van Bhutto’s partij in de verkiezingen in 2008 besloot Musharraf op te stappen en het land te ontvluchten, voordat een afzettingsprocedure hem fataal zou worden.

Latere pogingen om een comeback te maken in de Pakistaanse politiek liepen op niks uit. In 2019 werd hij door een rechtbank als een ‘verrader’ bestempeld vanwege het opschorten van de grondwet in 2007 en bij verstek ter dood veroordeeld, maar dat vonnis werd niet veel later teruggedraaid.

Ondanks dat Musharraf uiteindelijk vrijuit ging – en zijn laatste jaren sleet in Londen en Dubai – was het feit dat hij als voormalig militair leider en dus als vertegenwoordiger van het onaantastbaar geachte leger terechtstond, voor veel Pakistanen een welkome ontwikkeling. Na een jarenlange afwezigheid zal hij nog eenmaal terugkeren naar zijn thuisland; maandag wordt zijn lichaam teruggevlogen naar Pakistan voor zijn begrafenis.

Lees ook:

India en Pakistan al 75 jaar onafhankelijk én vijanden

De traumatische en gewelddadige scheiding tussen India en Pakistan wordt na 75 jaar nog altijd politiek uitgebuit. ‘Maar op een gegeven moment moet je als natie kritisch naar je eigen verleden kunnen kijken.’