Op Google toont de Rus zijn onvrede

Wat vinden de Russen zelf van de oorlog in Oekraïne? Deze vraag is lastig te beantwoorden. Volgens de officiële peilingen stemt de bevolking in grote mate in met de koers van het Kremlin. Zo steunde vorig jaar in een peiling van het als onafhankelijk te boek staande Levada Centrum 70 tot 80 procent de ‘speciale militaire operatie’. De waarderingsscore voor de Russische president Vladimir Poetin is sinds het begin van de oorlog opgelopen tot 80 procent en de gemiddelde Rus is tevreden met zijn bestaan, ondanks alle westerse sancties.

Maar wat zeggen die hoge scores? Kritische Russen zullen weigeren aan zulke enquêtes deel te nemen of geven politiek-gewenste antwoorden. Zeker nu er zware sancties staan op dissidente geluiden. En mocht een uitkomst toch negatief oordelen over het beleid, dan is het regime niet te beroerd daar een aanpassing op toe te passen. Maar ja, zeggen veel deskundigen, een alternatief om het Russisch sentiment te peilen is er niet.

Publieke moreel

Toch wel, beweren politicologen van de universiteiten van Cambridge en Surrey. Russen laten zich kennen via hun zoekopdrachten. De onderzoekers analyseerden de data die ze verzamelden via Google Trends en kregen zo een heel ander beeld van wat Russen bezighoudt. Het gaat helemaal niet zo goed met de gemiddelde Rus: het publieke moreel ligt op het laagste niveau in tien jaar tijd. En de bevolking moet eigenlijk niets hebben van de oorlog. Vooral op cruciale momenten, zoals een jaar geleden toen de invasie bleek vast te lopen, of in het najaar toen Poetin een mobilisatie afkondigde, zochten veel Russen op het internet naar informatie over vredesvraagstukken of dissidente landgenoten.

Online zoekopdrachten zijn een krachtig middel om de stemmingen en meningen van een bevolking te meten, schrijven de onderzoekers in een rapport dat woensdag verscheen. Dat was al eerder gebleken bij economische en medische kwesties. Google wist vaak eerder dan officiële instanties of een land in recessie verkeerde of dat de griep had toegeslagen.

In het geval van de Russische publieke opinie horen daar wel een paar kanttekeningen bij. Weliswaar heeft 85 procent van de Russen toegang tot het internet – vergelijkbaar met Frankrijk – maar slechts een derde van de bevolking googelt. De Russische zoekmachine Yandex heeft een veel groter marktaandeel. Bovendien is het de vraag of de Rus zich achter zijn pc net zo onbespied en vrij waant als een westerling om zijn gedachten te uiten.

Om zicht te krijgen op de grootte van deze mogelijke vertekeningen vergeleken de onderzoekers de opdrachten in Google met die van Yandex – voor een korte periode: Yandex heeft geen service als Google Trends. Daar bleek nauwelijks verschil tussen te bestaan. Vervolgens legden ze hun uitkomsten naast die van officiële peilingbureaus. Ook die grafieken liepen redelijk synchroon. Tot aan de invasie.

Economie

Vooral negatieve zoektermen bleken een goede graadmeter te zijn. De onderzoekers keken hoe vaak de Russen ‘slapeloosheid’ intikten. Of ‘antidepressiva’. Aan de frequentie van dergelijke termen zagen ze hoe het gemoed van de Rus meebewoog met de voortgang van de oorlog en de binnenlandse repressie. Opvallend genoeg heerste na de annexatie van de Krim in 2014 een ‘rally round the flag’-effect, maar bleef dit volksgevoel om zich achter de leiders te scharen achterwege bij de invasie van 2022. De onderzoekers zien dat het Russisch welbehagen sinds februari vorig jaar gestaag is afgenomen.

Dat lijkt niet te gelden voor de opvattingen van de Russen over hun financiële situatie. Die kenden een flinke dip toen na de eerste sancties westerse bedrijven uit Rusland vertrokken en de roebel kelderde. Maar het lijkt erop dat de overheid door krachtig ingrijpen de Russen groter financieel leed heeft bespaard.

Lijkt, schrijven de onderzoekers. Rusland kwam begin 2022 uit een diep dal. Corona had in het najaar van 2021 flink huisgehouden, met name door de zeer besmettelijke omikronvariant. Het land kende niet de economische steunmaatregelen zoals die in het Westen waren geweest. Begin 2022 was de epidemie weggeëbd en krabbelde de economie overeind. Volgens de officiële cijfers steeg de tevredenheid van de Russen over hun financiën tot ongekende hoogte. Maar Google laat zien dat die opleving eind februari tot stilstand kwam. De Russen begonnen weer te zoeken op termen als faillissement.

Lees ook:

Het leven in Moskou is zorgeloos, bijna vreedzaam: ‘Eigenlijk is alles hetzelfde, terwijl alles anders is’

Op het eerste gezicht lijkt niemand bezig met de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne.