Congo zet met de veiling van olie- en gasvelden de klimaatdoelen van Parijs wereldwijd op het spel. Oliewinning betekent bovendien vrijwel zeker het uitsterven van de berggorilla’s.
“Een tijdbom wordt op scherp gezet”, zegt Patient Muamba van Greenpeace vanuit de hoofdstad van Congo, Kinshasa. De veiling van 27 olieconcessies en drie offshore gasvelden donderdag en vrijdag overlappen met het grootste veengebied ter wereld in de oerwouden van Congo. Hier ligt tussen de 26 en 32 miljard ton koolstof opgeslagen. “Als dat vrijkomt bij oliewinning dan kan de wereld de klimaatdoelen van Parijs op haar buik schrijven. Een stijging van de gemiddelde temperatuur met maximaal 2 graden Celsius, liefst minder, is dan meteen onmogelijk”, zegt Muamba.
Greenpeace heeft de oliemaatschappijen wereldwijd opgeroepen niet mee te bieden. Enkele grote olieconcerns zeggen ervan af te zien, zoals TotalEnergies, volgens The New York Times. Maar er blijven genoeg oliebedrijven over die hun kans ruiken. Met de flink gestegen olieprijs als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne wordt winning voor Congo en oliebedrijven zeer lucratief.
Olievelden bijna zes keer Nederland
Oliewinning in veengebied betekent de aanleg van een uitgebreide infrastructuur en boren. De kans dat de veengronden verdrogen en dat op grote schaal koolstofdioxide uit de opgeslagen koolstof vrijkomt is groot, met enorme gevolgen voor de opwarming van de aarde. De hoeveelheid broeikasgas dat potentieel kan vrij komen uit het Congolese veen is volgens Bart Crezee, promovendus aan de Universiteit van Leeds die onderzoek hierna deed en daarover publiceerde in Nature Geoscience, zo'n 300 procent van wat jaarlijks wereldwijd aan CO2 wordt uitgestoten. De olievelden overlappen niet het hele veengebied, dus is het risico een stuk kleiner, maar dat vormt nog steeds een grote bedreiging voor het opwarmen van de aarde. *
Het gaat volgens Greenpeace om verschillende gebieden in Congo van samen zo’n 240.000 vierkante kilometer groot, ongeveer een kwart van het Congolese oerwoud. Het is het op een na grootste tropische regenwoud ter wereld. De te veilen olievelden hebben een omvang van bijna zes keer Nederland.
De regering van Congo rechtvaardigt de verkoop van oliewinningsrechten als een poging om de armoede in het land te bestrijden door een flinke economische groei te realiseren. “We zijn er niet om de aarde te redden”, zei een woordvoerder van de regering. Congo verwijt het Westen rijk en welvarend te zijn geworden door het massaal uitstoten van broeikasgassen. Het land wil nu profiteren van zijn bodemschatten. Greenpeace verwacht dat de jaarlijkse opbrengsten uit nieuwe olie- en gaswinning – die geschat worden op de helft van het huidige bruto nationaal product – niet ten goede zullen komen aan de in armoede levende bevolking. Congo heeft de reputatie corrupt te zijn.
Uitstervende berggorilla’s
Twee olieconcessies vormen een extra probleem omdat die overlappen met het beroemde Nationaal Park Virunga waar de berggorilla’s leven. In de jaren tachtig van de vorige eeuw, toen de bekende primatoloog Dian Fossey het voor ze opnam en daarom werd vermoord, waren er nog circa 200 in leven. Nu zijn dat er bijna 1100, verspreid over twee populaties. Het leefgebied kan niet veel meer gorilla’s aan. Gezocht wordt naar uitbreiding van de habitat voor de berggorilla’s.
“Olieboringen in Virunga en het redden van de berggorilla’s van uitsterven gaan niet samen”, zegt Muamba. Als daar grote mijnbouwactiviteiten gaan plaatsvinden, betekent dat volgens hem het einde van de berggorilla’s.
Virunga strekt zich uit over drie landen: Congo, Rwanda en Oeganda, die nauw samenwerken bij het natuurbeheer in de organisatie Greater Virunga. Daar wordt verbaasd gereageerd op de olieveiling met twee concessies in het Congolese deel van Virunga. Een woordvoerder laat over de telefoon weten hierover niet te zijn geïnformeerd, maar dat het slecht nieuws zou zijn voor de berggorilla’s.
Ook bij lokale gemeenschappen was niets bekend over de olieveilingen. Greenpeace voerde gesprekken met dorpsbewoners. “Die zijn faliekant tegen oliewinning in hun gebied. Ze leven van akkerbouw en veeteelt en vrezen dat hun land wordt geconfisqueerd door oliemaatschappijen, of vervuild. Mensen die we daar spraken kondigden aan zich met hand en tand te zullen verzetten.”
Half miljard voor oerbossen
De veiling van olieconcessies zal ook tot verbazing hebben geleid bij de landen van de Central African Forest Initiative (Cafi), waar zes Afrikaanse landen uit het Kongobekken financiële steun krijgen van de Europese Unie, Zuid-Korea en het Verenigd Koninkrijk. Nog vorig jaar ondertekenden de Congolese president Félix Tishekedi en premier Boris Johnson van Engeland, namens de Cafi-landen een overeenkomst waarbij Congo vijf jaar lang in totaal 500 miljoen dollar krijgt om zijn oerbossen te beschermen. Het lijkt erop dat Congo nu van twee walletjes wil eten. De regering van Congo zegt zowel de olie te willen winnen als de natuur te willen beschermen. Volgens Greenpeace gaat dit niet samen.
Muamba roept de donoren van Cafi op om in actie te komen. Een deel van de 500 miljoen dollar is al betaald, maar de rest moet gebruikt worden om de regering van Congo onder druk te zetten om af te zien van oliewinning in het primaire oerwoud, de veengebieden en Virunga. “Nederland maakt ook deel uit van Cafi. Ik hoop dat de regering in Den Haag druk uitoefent op Congo om de exploitatie van olie in kwetsbare gebieden te staken.”
Correctie 28-07: Eerder stond in dit artikel dat de kans groot was dat uit de Congolese veengebieden bij oliewining circa 82 procent van wat jaarlijks wereldwijd aan koolstofdioxide wordt uitgestoten, kan vrijkomen, dat blijkt maar liefst 300 procent te zijn.
Lees ook:
Toerisme redt de berggorilla, maar nu mag er even geen reiziger in de buurt komen.
Het duurde 45 jaar, maar eindelijk staat de best beschermde diersoort op aarde, de berggorilla in Rwanda, Oeganda en Congo, niet langer op uitsterven. Bedreigd zijn de dieren nog wel.
Oliewinning brengt de Okavangodelta in gevaar: natuurorganisaties en bevolking vrezen het ergste.
In het beroemde Namibische natuurgebied bij de Okavangodelta is olie en gas gevonden. Natuurorganisaties en de lokale bevolking vrezen het ergste.
