Oeganda had één van ‘s werelds langste schoolsluitingen vanwege corona. Leerlingen en docenten worstelen nu om twee verloren jaren in te halen.
In koor dreunen de in blauw uniform gestoken leerlingen hun leraar na die met luide stem de rivieren van Afrika opsomt en aanwijst op het krijtbord. Door het ontbreken van elektriciteit is het vrij donker in het klaslokaal met smoezelige muren en betonnen vloer. Hier en daar liggen volgekalkte blaadjes papier op de langwerpige houten bankjes. Boeken zijn nauwelijks te bekennen.
De leerlingen van de Uganda Martyrs Kanyanya-basisschool aan de rand van de Oegandese hoofdstad Kampala gaan zes dagen per week naar school, van kwart voor zeven ‘s ochtends tot zes uur ’s avonds. Het zijn schooltijden die vrij normaal zijn in het Oost-Afrikaanse land. Ondanks de lange dagen is de 14-jarige Samuel Ssenabulya momenteel nergens liever dan in zijn donkere, ietwat kale, klaslokaal. De tiener was dolblij toen afgelopen januari de scholen weer opengingen.
Naar oma gestuurd om te werken
Zijn ouders raakten aan het begin van de pandemie hun baan kwijt. “Al gauw was het geld op en hadden we vrijwel niets meer te eten”, vertelt Samuel, die daarom naar zijn oma op het platteland werd gestuurd. Daar moest de destijds 12-jarige jongen met zijn 20-jarige broer elke dag op het land werken. “Dat was zwaar”, beaamt hij. “Met handschoffels moesten we het land bewerken. Maar we hadden in elk geval te eten.”
Twee jaar lang raakte Samuel hierdoor nauwelijks een boek aan. “Bij mijn ouders probeerde ik nog dagelijks oude schoolboeken te lezen, maar ik kon me moeilijk concentreren. Bij mijn oma had ik helemaal geen boeken. Na een jaar verloor ik alle hoop om ooit nog naar school terug te keren.”
Het merendeel van de leerlingen in Oeganda had tijdens de schoolsluiting nauwelijks tot geen toegang tot lesmateriaal, laat staan thuisonderwijs. Zo ondernam de katholieke basisschool niet eens een poging om online-onderwijs te starten. “Onze ouders zijn arm. Ze hebben geen geld voor een smartphone, laptop of zelfs internetdata voor hun kinderen. En wij ook niet”, stelt docent Alex Byaruhanga.
Arme kinderen kregen geen bijles
Het Oegandese ministerie van onderwijs zond lessen via radio en tv uit totdat er geen budget meer voor was. Die deden volgens Byaruhanga echter meer kwaad dan goed. “Vaak was er nauwelijks toezicht op kinderen, die hierdoor eindeloos films lagen te kijken”, vertelt de 42-jarige docent die zelf tijdens de lockdown aan meer gefortuneerde kinderen in kleine groepjes wel thuisonderwijs gaf. “Maar veel ouders hadden door de lockdown geen werk en dus ook geen geld voor bijles”, vertelt de leraar.
Door de immense verschillen in thuisonderwijs, zijn de niveauverschillen tussen scholieren nog verder toegenomen, beaamt directeur Mary Goretti Nakabugo van Uwezo Uganda, een organisatie die strijdt voor kwalitatief gelijkwaardig onderwijs. Docent Byaruhanga sprak daarom één-op-één met alle teruggekeerde 450 basisschoolleerlingen om hun niveau te bepalen, waarna hij hen in langzame of snelle stromen plaatste. Met relatief kleine klassen van maximaal dertig leerlingen lukt het de private basisschool om zo enigszins op verschillende niveaus les te geven. De vraag is hoe overheidsscholen dit doen, die volgens Nakabugo op het platteland regelmatig 50 tot 100 kinderen in één klas hebben zitten.
Onafhankelijk van het krijgen van wel of geen thuisonderwijs, besloot de Oegandese overheid ook dat iedere leerling minimaal één klas hoger zou worden geplaatst dan waarin hij of zij voor de lockdown zat. “Vervolgens moeten we nu van het ministerie van onderwijs samengevatte versies van twee jaar lesstof in één jaar combineren”, vertelt docent Byaruhanga.
Twee jaar inhalen in één
Verschillende leerlingen op de Uganda Martyrs Kanyanya-basisschool worstelen hierdoor nu met enorme hoeveelheden lesstof. “Het eerste trimester werd me haast te veel en ik overwoog te stoppen”, vertelt Samuel, die al negen maanden geen schoolvakantie heeft gehad. “Tijdens alle vakanties moeten we verplicht bijles volgen voor Grade 6 terwijl we doordeweeks al les krijgen in Grade 7 en in de avonden ook nog huiswerk moeten maken.”
Onderwijsexpert Nakabugo twijfelt of leraren in het Oost-Afrikaanse land voldoende in staat zijn om kinderen op het juiste niveau in te schalen en hen individueel te begeleiden. “Als dit gecombineerde leerplan niet goed wordt uitgevoerd, zal het kinderen bombarderen met lesstof en uiteindelijk contraproductief werken. Dit kan leiden tot nog meer schoolverlaters”, aldus de onderwijsexpert.
Naar schatting 15 miljoen kinderen werden door de schoolsluiting in Oeganda getroffen. “Een kwart van onze kinderen kwam niet meer opdagen”, vertelt docent Byaruhanga die weet dat verschillende ouders hun kinderen nu naar goedkopere overheidsscholen sturen. Andere kinderen zijn blijven werken en veel meisjes keerden niet terug door zwangerschap. Zo zag het Oost-Afrikaanse land tijdens de lockdown een stijging van twintig procent van het aantal tienerzwangerschappen, volgens een rapport van de VN.
Ondanks de worstelingen is Samuel vastbesloten om door te zetten en wil hij later gaan studeren. “Al schoffelend op het platteland vreesde ik dat de rest van mijn leven er zo zou uitzien”, vertelt de tiener. “Maar ik wil hartchirurg worden. Ik ga mijn stinkende best doen om dat te bereiken.”
Lees ook:
Hele wereld kampt met grote leerachterstanden door Covid
Tijdens de pandemie hebben bijna alle kinderen te maken gehad met schoolsluitingen. De gevolgen zijn wereldwijd desastreus.
