Noorwegen verhoogt paraatheid leger vanwege Russisch gevaar

Noorwegen heeft deze week de paraatheid van zijn strijdkrachten verhoogd. Aanleiding is de groeiende spanning met Rusland. De Noorse regering gaat haar militairen minder laten oefenen en meer inzetten voor belangrijke operationele taken, waaronder het beschermen van olie- en gasinstallaties en het beveiligen van de circa 200 kilometer lange grens met Rusland in het poolgebied.

Daarnaast gaan de Noren nieuwe geavanceerde maritieme patrouillevliegtuigen, die op Russische onderzeeërs kunnen jagen, versneld in gebruik nemen. Ook wordt een geplande oefening van F-35-straaljagers in Amerika geschrapt, omdat de luchtmacht de toestellen liever thuis paraat heeft. En de regering wil meer gebruikmaken van snelle-reactie-eenheden van de zogenoemde Heimevernet, een territoriale macht van reservisten.

Het officiële niveau van de paraatheid is geheim, de Noorse regering zwijgt daarover, maar zij geldt in eerste instantie voor een jaar. Bij de aankondiging maandag benadrukte de Noorse premier Jonas Gahr Store dat er geen aanwijzingen zijn dat de Russen Noorwegen of een ander land direct zullen binnenvallen. Maar hij maakte ook duidelijk dat zijn regering de dreiging zeer serieus neemt.

“Dit is de ernstigste veiligheidssituatie in meerdere decennia”, aldus de premier. “De toegenomen spanning maakt dat wij meer blootgesteld worden aan dreigementen, inlichtingenoperaties en beïnvloedingscampagnes.”

Strategisch belang

Het strategisch belang van Noorwegen met zijn ruim 5 miljoen inwoners en lange grillige kustlijn met fjorden is sinds de Russische inval in Oekraïne begin dit jaar toegenomen. Want nu westerse landen in rap tempo hun afname van Russisch gas aan het afbouwen zijn, is Noorwegen uitgegroeid tot de grootste gasleverancier van Europa. Ongeveer een kwart van het Europese gas komt inmiddels uit het Scandinavische land. Betrouwbare levering van het Noorse gas is voor Europa belangrijk om de naderende winter goed door te komen.

Tegen deze achtergrond ontwikkelt zich momenteel een schimmenspel met grote buur Rusland. Zo werd Noorwegen net als de rest van Europa eind september opgeschrikt door de vermoedelijke sabotage van de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 in de Baltische Zee. En de laatste tijd zien de Noren rond hun olie- en gasplatforms ver op zee mysterieuze drones opduiken, waarvan ze vermoeden dat die worden bestuurd door Russische spionnen.

Zeker acht Russen werden de afgelopen weken al door de Noorse autoriteiten opgepakt omdat ze met drones vlogen bij strategische objecten, of omdat ze foto’s maakten waar dat verboden is. De meesten werden snel weer vrijgelaten en verlieten het land. Een van de arrestanten was Vladimir Jakoenin, een zoon van een vertrouweling van de Russische president Vladimir Poetin, die met een drone het afgelegen Noorse eiland Spitsbergen verkende. In een reactie liet Jakoenin weten dat van spionage geen sprake was. Hij zou gewoon een groot natuurliefhebber zijn, die de drone gebruikte om ijsberen op te sporen.

Waarschijnlijk het meest verontrustend voor de Noorse autoriteiten was de ontmaskering vorige week van een vermoede Russische geheim agent in de noordelijke stad Tromso, binnen de poolcirkel. Een man die zichzelf presenteerde als José Assis Giammaria, Braziliaans wetenschapper, had zich daar naar binnen gewerkt in een lokaal universitair instituut, dat onderzoek doet naar zogenoemde hybride oorlogvoering. Maar de Noorse inlichtingendienst PST rook onraad en liet de man ’s morgens op weg naar zijn werk arresteren. Volgens de PST is inmiddels duidelijk dat het gaat om een 44-jarige Russische spion genaamd Michail Mikoesjin.

Dekmantel

Journalistiek collectief Bellingcat, gespecialiseerd in digitaal onderzoek, onthulde vervolgens dat deze Mikoesjin naar alle waarschijnlijkheid een agent is van de Russische militaire inlichtingendienst Groe. Hij zou een zogenoemde sleeper zijn geweest, die via studie aan twee universiteiten in Canada jarenlang aan zijn dekmantel werkte. Zo publiceerde hij in 2019 nog een heus academisch artikel in de Canadian Naval Review, waarin hij pleitte voor een Canadese marinebasis in het poolgebied.

‘Goed werk, Noorwegen, jullie hebben een kolonel van de Groe te pakken’, twitterde Bellingcat-speurder Christo Grozev. De vermoedelijke Groe-agent zit sindsdien vast. Via zijn advocaat betwist hij iets te maken te hebben met spionage.

De Russische ambassade in Oslo reageert ontkennend op de stroom beschuldigingen. Volgens de Facebook-pagina van de ambassade worden onschuldige Russische toeristen, die ‘openlijk de prachtige Noorse natuur filmden’, ten onrechte aan de schandpaal genageld. De diplomaten verwijten de Noren ‘hysterie’ en ‘paranoia’.

Of alle verdenkingen en arrestaties terecht zijn, moet inderdaad nog worden afgewacht. Maar de Noorse autoriteiten zijn er duidelijk niet gerust op. Zij nemen het zekere voor het onzekere. “Alle landen in Europa dienen te beseffen dat ze blootstaan aan hybride dreigingen”, waarschuwde premier Store eerder deze week. “We moeten waakzamer zijn.”

Lees ook:

Duitsland sluit zich aan bij onderzoek naar sabotage Nord Stream

Federale aanklagers in Duitsland hebben zich aangesloten bij het Europese onderzoek naar de veronderstelde sabotage van de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2. De schade aan de pijpleidingen is vermoedelijk veroorzaakt door explosies.

Poetin zal Europese landen willen treffen op plekken waar ze het niet verwachten

Poetins felle anti-westerse retoriek in zijn recente annexatie-toespraak duidt er op dat hij landen die Oekraïne steunen hard zal willen treffen, op plekken waar ze het niet verwachten, schrijft Trouw in een commentaar. Daar kan ook Nederland zich maar beter zeer goed op voorbereiden.