Yanomami
Noodtoestand moet Braziliaanse Yanomami van hongerdood redden
De nieuwe Braziliaanse president Lula beschuldigt zijn voorganger Bolsonaro ervan dat hij een ‘genocide’ op de inheemse Yanomami op zijn geweten heeft.
Brazilië reageerde geschokt op de beelden die de afgelopen dagen uit het gebied van de Yanomami kwamen: ze toonden duidelijk ondervoede kinderen, met ribben die haast door hun huid heen prikken. De nieuwssite Sumauma, die de foto’s deelde, bericht op basis van een wob-verzoek dat de afgelopen vier jaar 570 jonge kinderen van het inheemse volk overleden aan ‘onnodige oorzaken’: behandelbare ziektes, zoals malaria, en ondervoeding.
Als reactie riep de regering de noodtoestand uit, om zo snel extra voeding en medische hulp te kunnen bieden. President Luiz Inacio Lula da Silva laste een bezoek aan het gebied in. De Yanomami leven in het grensgebied tussen Brazilië en Venezuela. Er zijn naar schatting zo'n 38.000 van hen, verdeeld over de twee buurlanden.
Lula nam na zijn bezoek geen blad voor de mond. “Wat ik in Roraima gezien heb was meer dan een humanitaire crisis, het was genocide: een misdaad met voorbedachten rade tegen de Yanomami, begaan door een regering die ongevoelig is voor lijden.” Hij refereerde daarmee aan zijn voorganger Bolsonaro. Lula’s minister van justitie Flávio Dino zei ook dat er ‘sterke aanwijzingen’ voor genocide bestaan, en kondigde aan dat op maandag een federaal politie-onderzoek zou starten.
Mijnbouw
De gezondheidsproblemen van de Yanomami zijn overigens niet begonnen met de ambtstermijn van Bolsonaro. Al jarenlang wordt er een gestage stroom artikelen en onderzoeken gepubliceerd over de precaire gezondheidssituatie van de Yanomami. Deels komt dat doordat ze relatief geïsoleerd leven, deels door de invloed van de – vaak illegale – mijnbouw.
Mijnbouwers brengen infectieziekten mee; in de gebieden waar mijnbouw gestart wordt, is een toename van malaria te zien. Daarnaast is de mijnbouw zelf ook gerelateerd aan allerlei gezondheidsklachten, bijvoorbeeld doordat rivieren vervuild raken met onder andere kwik, en doordat de bijkomende ontbossing grote invloed heeft op de leefwijze van Yanomami.
In de jaren van Bolsonaro verergerden zulke problemen aanzienlijk. “Bolsonaro bedreigt het overleven van de inheemse bevolking van Brazilië”, concludeerde medisch tijdschrift The Lancet al in 2019 in een redactioneel commentaar over de eerder dat jaar aangetreden president. Volgens Sumauma steeg het aantal sterfgevallen van kinderen onder de vijf jaar oud in de Bolsonaro-jaren met 29 procent.
Een vorig jaar gepubliceerd rapport van de belangengroep Hutukara Associação Yanomami toonde met satellietbeelden aan dat het aantal hectares bos dat door mijnbouw verwoest was in de vier Bolsonaro-jaren bijna verdriedubbelde. In 2021 vonden de helft van alle malariabesmettingen in Brazilië plaats in het gebied van de Yanomami.
Vrij spel onder Bolsonaro
De radicaal-rechtse president stond erom bekend dat hij weinig ophad met de rechten van inheemse volkeren, en een groot voorstander was van het zo snel mogelijk ontginnen van het oerwoud. Hij ontmantelde veel medische hulpposten in het gebied, en stopte grotendeels met het handhaven van het verbod op mijnbouw, zodat de illegale goudmijnbouw vrij spel had, en fors toenam. Er zouden nu volgens schattingen ruim 20.000 mijnbouwers illegaal hun gang gaan in het Yanomami-reservaat.
Ook de georganiseerde misdaad zag een kans. Van de criminele bende PCC, waarvan de duizenden leden in Brazilië de aandacht trekken met gevangenisopstanden en drugshandel, is sinds in ieder geval 2021 bekend dat ze zich in het Yanomami-gebied met goudmijnen bezig houden. Behalve de lakse handhaving maakt ook de gestegen goudprijs van de afgelopen jaren dat lucratief. Beschietingen van Yanomami-dorpen die bekend staan als haarden van verzet tegen de mijnbouw worden de afgelopen jaren vaak gemeld.
De nieuwe president Lula heeft, behalve de medische hulpoperatie, ook betere handhaving beloofd. Hij richtte deze maand een nieuw ministerie voor inheemse volken op, dat geleid zal worden door de inheemse linkse activist Sônia Guajajara. Zij is de eerste inheemse Braziliaan die een ministersfunctie bekleedt.
Lees ook:
Lula zet oude kannibalisme-uitspraken van rivaal Bolsonaro in bij verkiezingscampagne
Een clipje uit een oud interview waarin de Braziliaanse president Bolsonaro zegt dat hij ‘wel een indiaan zou eten’ wordt door rivaal Lula ingezet als politiek geschut.
