Nieuwe Indonesische strafwet brengt koloniale tijden juist terug, vrezen critici

Al decennia palaveren Indonesische rechtsgeleerden en politici over een nieuw wetboek van strafrecht. Deze maand moet het er dan eindelijk maar eens van komen, vindt Bambang Pacul, voorzitter van de parlementaire commissie die de voorstellen daarvoor in behandeling heeft. Op 15 december gaat het parlement met reces, dat is wat hem betreft een mooie deadline. Hij weet ook wel dat er nog veel bezwaren tegen zijn, zegt hij tegen nieuwssite Merdeka. “Maar we hebben al heel veel veranderd. Het is onvermijdelijk dat sommige mensen blijven protesteren.”

In Jakarta is de verwachting dat het nieuwe wetboek aangenomen zal worden. Tot onvrede van mensenrechtenorganisaties, die de invloed van conservatieve islamisten en autoritaire politici ontwaren. Maar ook het zakenleven is huiverig voor de onzekerheid die de nieuwe wetten met zich mee zullen brengen.

Overspel en belediging van de president worden strafbaar

Zo zal het nieuwe strafrecht de belediging van de president en van de autoriteiten strafbaar stellen. Samenwonen buiten het huwelijk en overspel worden waarschijnlijk strafbaar gesteld, wetten waarvan critici vrezen dat ze met name tegen de lhbti+-gemeenschap gebruikt zullen worden. Ook de wetten tegen blasfemie zouden strenger worden.

Controversieel is verder de erkenning van ‘gewoonterecht’ dat lokaal geldt. Maar welk gewoonterecht in de uitgestrekte en diverse archipel officiële erkenning verdient, is nergens gecodificeerd. Het zou de deur openzetten naar willekeur, vreest Shinta Widjaja, vicevoorzitter van werkgeversvereniging Apindo. “Voor de zakelijke gemeenschap creëert dit rechtsonzekerheid. Investeerders zullen hun investeringen in Indonesië heroverwegen”, zegt hij tegen persbureau Reuters.

Nieuwe wetten vervangen restanten van koloniale recht

Het nieuwe wetboek van strafrecht is door veel politici evengoed vurig gewenst omdat het Indonesische strafrecht nu nog altijd een soort overblijfsel is van het Wetboek van Strafrecht voor Nederlandsch-Indië. Na de Indonesische onafhankelijkheid werden de Nederlandse koloniale wetten uit pragmatisme grotendeels overgenomen. Sindsdien volgden ook nog een aantal hervormingen en aanpassingen, voor het laatst in 1999, na het aftreden van dictator Soeharto. De grote hervorming die nu op stapel staat moet de laatste restanten van het koloniale recht vervangen door echte Indonesische wetten.

Maar, zo vrezen critici, de nieuwe wetten mogen in de letter dan een emancipatie betekenen van het kolonialisme, in de geest niet. “Parlementariërs kunnen het beter goed dan haastig doen, anders eindigen we opnieuw met wetten die aan koloniale tijden doen denken, en die funest zijn voor de democratie”, schrijft oud-parlementslid Eva Kusuma Sundari in een opiniestuk.

Brede maatschappelijke discussie bleef uit

In 2019 was het ook al eens bijna tot een grote hervorming van het strafrecht gekomen, maar die werd toen uitgesteld nadat er grote protesten uitbraken. De parlementariërs trokken de wet toen in, en beloofden hervormingen, maar volgens critici zijn die, drie jaar later, slechts symbolisch. Wat verder steekt, is dat veel kladversies van de nieuwe wetten angstvallig geheim worden gehouden.

In plaats van de beloofde brede maatschappelijke discussie kwamen er afgelopen jaar in het land met 275 miljoen inwoners in totaal twaalf ‘socialisatiebijeenkomsten’. Een lachertje, volgens mensenrechtenbeschermers. Het gevolg van die ‘inspraak’ was dat vijf bepalingen werden geschrapt. Niet die over demonstratierecht of blasfemie, maar over pluimvee dat over andermans erf loopt.

Lees ook:

In Indonesië loopt de manie rondom blasfemie uit de hand

Ook decibellen kunnen heilig zijn. Zo heilig zelfs dat ze bescherming genieten van de Indonesische wet tegen godslastering. Dat bepaalde vorige week een rechter in de stad Medan, op het eiland Sumatra. Hij veroordeelde de boeddhistische vrouw Meiliana tot anderhalf jaar cel.