Nieuwe EU-voorzitter Finland is vastbesloten Hongarije harder aan te pakken

Finland wil het komende halfjaar de in slaap gesukkelde EU-procedure tegen Hongarije, wegens uitholling van de rechtsstaat, klaarwakker schudden. Het Scandinavische land neemt maandag het roulerende EU-voorzitterschap over van Roemenië. Een eerste, nieuwe stap tegen Boedapest kan al op 23 juli een feit zijn, als de Hongaarse minister zich in een hoorzitting zou moeten verantwoorden tegenover zijn EU-collega’s.

Het Europees Parlement stelde in september vorig jaar voor om een zogeheten artikel 7-procedure te beginnen tegen de Hongaarse regering. Volgens (vertrekkend) GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini, die over de kwestie rapporteerde, brengt de regering van premier Orbán de rechtsstaat in gevaar door onder meer de onafhankelijkheid van de rechtspraak in te perken en de pers- en onderwijsvrijheid te beknotten.

Zo’n artikel 7-proces kan, na een lange en ingewikkelde opeenvolging van stappen, als ultiem gevolg hebben dat een lidstaat zijn stemrecht binnen de EU verliest. Zo’n besluit ligt echter geheel in de handen van de andere lidstaten. Die hebben tot nu toe nauwelijks stappen gezet, vooral omdat de verantwoordelijke voorzitterslanden (eerst Oostenrijk, toen Roemenië) er weinig voor voelden om het conflict tussen Brussel en Boedapest op de spits te drijven. Daar denkt Finland duidelijk anders over.

Vastbesloten

Anders dan bij die voorgangers is de verdediging van de rechtsstaat binnen en buiten de EU een van de topprioriteiten van het Finse voorzitterschap. “De rechtsstaat staat vooraan en in het midden van het Finse voorzitterschap”, zei de minister voor Europese zaken, Tytti Tuppurainen, woensdagavond in Helsinki tegen een groep EU-correspondenten. “We zijn vastbesloten om daarvoor instrumenten te ontwikkelen: dialoog over de rechtsstaat, en een mechanisme binnen de meerjarenbegroting.”

Met dat laatste wees Tuppurainen op de gevoelige discussie over een mogelijke link tussen EU-subsidies en het handhaven van de rechtsstaat. In de onderhandelingen over de nieuwe meerjarenbegroting (2021-2027), die onder het Finse voorzitterschap concrete vormen moet aannemen, zijn meer landen voorstander van zo’n link. Daarbij wordt de EU-geldkraan dichtgedraaid als landen doen zoals Polen en Hongarije de afgelopen jaren hebben gedaan.

De sociaal-democratische Finse premier Antti Rinne, nog maar een paar weken in functie als leider van een centrumlinkse coalitie van liefst vijf partijen, was er tegenover de Brusselse correspondenten duidelijk over, tijdens een persconferentie in zijn residentie in Helsinki. “Finland is een netto-betaler binnen de EU. Het is niet uit te leggen aan onze burgers dat we geld geven aan landen die de rechtsstaat niet respecteren.”

Rol verontachtzaamd

Wat dat taaie begrotingsoverleg betreft zal het Finse voorzitterschap op meerdere fronten een groot contrast vormen met het Roemeense. Veel EU-landen zijn ontevreden met de manier waarop Boekarest de onderhandelingen het afgelopen halfjaar heeft voorbereid, met veel nadruk op de (subsidie)belangen van het eigen land en gelijkgezinde netto-ontvangers. De kritiek luidt dat Roemenië daarmee de neutrale voorzittersrol heeft veronachtzaamd.

Finland moet dat evenwicht herstellen. Het wil niet alleen een verband leggen met de rechtsstaat, maar ook met klimaatbeleid. Daarbij zou het naleven van EU-afspraken over het tegengaan van klimaatverandering een voorwaarde zijn voor het ontvangen van EU-subsidies.

Op de Europese top van vorige week gingen vier landen (Polen, Hongarije, Tsjechië en Estland) niet mee met de door de 24 andere landen gedeelde doelstelling om de EU in 2050 geheel klimaatneutraal te laten zijn (met nul CO2-uitstoot).

Misschien nog meer dan de rechtsstaat is klimaatbeleid de topprioriteit van het Finse EU-voorzitterschap. De nieuwe regering heeft zelfs voor het eigen land een veel strenger doel gesteld: al in 2035 geheel klimaatneutraal zijn.

Lees ook:
Een politieke dreun voor Hongarije: het Europarlement stemt voor een strafprocedure

Het Europees Parlement stemde in september voor een strafprocedure tegen lidstaat Hongarije. De regering-Orbán noemt de stemming in Straatsburg frauduleus. De uitslag is een grote overwinning voor GroenLinks-politica Judith Sargentini.

Polen remt Europese klimaatambities af

De EU heeft vorige week in Brussel geen overeenstemming kunnen bereiken over klimaatneutraliteit in 2050, onder meer door verzet van Polen. Zodoende heeft de EU een minder sterke positie op VN-klimaattop in september, Greenpeace spreekt van ‘een zwarte dag voor klimaatbescherming’.