Nee, het coronavirus is niet democratisch

Een van de clichés die zich dezer dagen in verschillende mutaties rap via columns en opiniestukken verspreiden, is het idee dat het coronavirus zo ‘democratisch’ zou zijn. Het opereert immers zonder aanzien des persoons, en kan ons allemaal treffen, ook de rijken en machtigen.

Het is duidelijk waarom die metafoor zo aantrekkelijk is. In tijden van gedwongen isolatie herontdekken we onze saamhorigheid en stijgt onze vatbaarheid voor gedachten die lotsverbondenheid uitdrukken. Het is natuurlijk ook een open deur, want niemand zou se­rieus het tegendeel beweren: dat een virus eerst het jaarinkomen van een gastheer checkt, alvorens naar binnen te hoppen.

Een open deur die bovendien direct naar een kapotte keldertrap leidt. Want waar woont u het liefste, als afstand bewaren het medische devies is – in een villa of in een sloppenwijk? Wordt u liever in Singapore aan de beademing gelegd, of in Syrië?

“Ziekten teisteren samenlevingen niet op willekeurige en chaotische manieren”, aldus epidemie-historicus Frank Snowden in The New Yorker. “Het zijn georga­ni­seerde gebeurtenissen, omdat microben zich selectief uitbreiden in de ecologische niches die men­sen hebben gecreëerd.” Tbc kost jaarlijks 1,5 miljoen doden, grotendeels buiten ons zicht. Die ziekte ‘beweegt zich langs de breuklijnen van armoede en ongelijkheid’.

Privéklinieken

Ook in de coronacrisis zie je nu al hoe zich veili­ge en onveilige niches vormen. Terwijl zorgpersoneel klaagde over het gebrek aan coronatests, konden rijke Britten daarvoor al terecht in privéklinieken. En rijke Russen hamsteren beademingsapparaten, meldde The Moscow Times. Verder heeft niet iedereen de luxe om de coronacrisis thuis uit te zitten. Je wilt nu niet in een Amazonmagazijn werken. Daar doen zich steeds meer coronabe­smet­tingen voor, en dat de bezorg­gigant zijn Amerikaanse werknemers niet doorbetaalt bij ziekte, helpt niet mee aan het indammen van de besmettingen.

In reactie op kritiek, riep Amazon het ‘Amazon Relief Fund’ in het le­ven, voor steun aan tijdelijke arbeidskrachten en bezorgers die door het virus g­etroffen zijn. Maar nu komt het: Amazon roept particulieren op om geld in dat fonds te storten. Ja, u leest het goed: een bedrijf met een beurswaarde van 900 miljard dollar, dat als thuisbezorger de komende tijd zeer goede za­ken verwacht, doet een beroep op onze solidariteit om zijn werknemers fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden te bieden.

Saamhorigheid is een kracht; in je eentje versla je geen pandemie, die politieke les kunnen we uit deze crisis trekken. Maar het kan ook een kwetsbaarheid worden, als we niet erg goed opletten wie er allemaal misbruik van pro­beren te maken.

Saamhorigheid

Amazon is slechts een van de vele bedrijven die nu opportunistisch proberen te cashen op het nieuwe gemeenschapsgevoel. Zelfs Airbnb, een bedrijf dat er al jarenlang een sport van maakt om alle overheden en regels te saboteren, vraagt ineens om staatssteun.

Hoe zal de coronacrisis de wereld veranderen? Het wemelt nu van de analyses, maar wat je er met zekerheid over kan zeggen is: dat ligt open, en het hangt van onszelf af. Onder andere van ons vermogen om echte van valse saamhorigheid te onderscheiden.

Seije Slager is politicoloog en redacteur van Trouw. Hij vervangt Leonie Breebaart. Zijn eerdere columns vindt u hier.