Na de reddingsacties: waar moeten alle slachtoffers nu wonen?

Min 9 graden is het in het deel van Turkije dat een week geleden werd getroffen door de verwoestende aardbeving. Hoogleraar humanitaire hulp en wederopbouw Thea Hilhorst van de Erasmus Universiteit in Rotterdam, benadrukt dat getal om aan te geven dat de mensen die hun huis kwijtraakten onmogelijk in tenten of hun auto's kunnen blijven overnachten. “Daar moet iets voor geregeld worden.”

De hoop nog levenden onder het puin aan te treffen is vervlogen. De reddingsteams trekken zich terug. Is daarmee een nieuwe fase aangebroken?

“De fases in de hulpverlening lopen altijd door elkaar heen. In de eerste fase ligt de focus op search and rescue, maar ondertussen wordt natuurlijk ook aan opvang en eerste hulp gedaan en wordt er vooruit gedacht. Toch is de eerste fase nu duidelijk voorbij. De belangrijkste focus is nu het organiseren van hulp. Medisch, maar omdat het zo koud is zeker ook op het gebied van huisvesting. In eerste instantie wordt gekeken naar opvang in hotels, door heel het land heen, maar daar kun je mensen natuurlijk niet eeuwig laten zitten. Er wordt dus zeker ook nagedacht over tijdelijke en zelfs permanente huisvesting.”

Dit weekend kwam er nieuws naar buiten over plunderingen en ongeregeldheden in het aardbevingsgebied in Turkije. Hoe bemoeilijkt dat het werk van hulpverleners?

“Als we straks terugkijken zullen we zien hoe het echt is geweest, maar mijn inschatting is dat het wel meevalt met de plunderingen. Met rampen is het in het verleden vaak zo geweest dat berichten naar buiten kwamen over plunderingen, terwijl later bleek dat het erg meeviel. Filmpjes worden soms eindeloos herhaald, of er duiken filmpjes op die al ouder zijn. Het is een hardnekkige mythe dat er na een ramp altijd geplunderd wordt, dus als er dan eventjes één bericht is, of één incident is, dan denkt iedereen dat het heel wijdverbreid is.

“Daarbij komt ook nog dat de plunderingen een mooie politieke afleidingsmanoeuvre vormen voor de Turkse president Erdogan. Hij zegt: er zijn plunderingen, we treden op. Hoe meer hij daarnaar kan kijken, hoe minder hij hoeft toe te geven dat de overheid het zelf eigenlijk niet zo goed doet. Dus ik beluister het verhaal over plunderingen met wat voorzichtigheid.”

Reddingsteams zouden zich hebben teruggetrokken vanwege de veiligheidssituatie.

“Een Oostenrijks en een Duits reddingsteam hebben zich zaterdag teruggetrokken vanwege de veiligheidssituatie. Misschien ging dat niet eens om plunderingen, maar vooral om heel boze en gefrustreerde mensen. Het Oostenrijkse team is na een uurtje al teruggegaan, toen de politie er was. Het Duitse team is een dorp verderop gaan zitten, om te wachten tot de rust was weergekeerd. Daarna zijn zij weer aan het werk gegaan. In beide gevallen waren politie en militairen er snel bij. Turkije is natuurlijk een land met een grote militaire macht. Dus ik ben er eigenlijk niet zo bezorgd over. Ik ben veel meer bezorgd over al die mensen die daar in de kou zitten en geen huisvesting hebben.”

Tot nu toe komt in Syrië de hulp maar moeizaam op gang. Wat is er nodig om ook daar hulp te bieden?

Resoluut: “Toegang. Toegang is het belangrijkste in Syrië. Verreweg de meeste slachtoffers in Syrië zijn gevallen in het gebied dat door de opstandige groepen wordt beheerd en niet onder overheidscontrole staat. President Assad houdt dat gebied afgesloten.

“Voor de aardbeving was in dat gebied al een van de ergste humanitaire crises gaande. Miljoenen mensen zitten in vluchtelingenkampen. Zij zijn volledig afhankelijk van hulp. Die hulp kwam via Turkije en Jordanië, via meerdere grensovergangen. Door druk vanuit Syrië en Rusland zijn er daarvan steeds meer gesloten, tot er nog maar één over was. Die grensovergang ligt nu in aardbevingsgebied. Daar zijn de wegen kapot. Mondjesmaat gaat er wel hulp overheen, maar veel te weinig. Dus diplomatiek is de inspanning erop gericht om meer van die grensovergangen open te maken, zodat dat gebied toch bereikt kan worden. Als je er niet bij kunt komen, dan kun je ook geen hulp geven.”

Woensdag staat in Nederland de hele dag in het teken van de aardbevingen omdat geld wordt ingezameld met Giro555. Hoe kijkt u naar die actie? Is dat zinvol?

“Zeker. Zo’n aardbeving, de schade ervan, is zo gigantisch. Wereldwijd betekent dat alle hens aan denk. Dit kan Turkije niet alleen oplossen. Natuurlijk komt er ook hulp van allerlei overheden, maar dit soort massale hulpacties helpen ook echt. Het is echt geld.

“Daarbij: wij kijken in Nederland natuurlijk ook allemaal naar de beelden en die geven een machteloos gevoel. We denken: wat erg, ik wou dat ik iets kon doen. Door zo’n actie kun je ook iets doen. Het voorziet in de behoefte die we voelen als we de beelden zien. Dat geldt zeker voor mensen met een Turkse achtergrond, die niet voor niets natuurlijk zelf ook veel hulpacties opzetten. Dit maakt minder machteloos.”

Lees ook:

De kleine Sebahat begraaft haar moeder, vader en broertje in Antakya

Op de begraafplaats in het Turkse Antakya is het een komen en gaan van rouwende families. Er is niet genoeg ruimte om alle doden te bergen. Daarom is er naast de snelweg provisorisch een nieuwe begraafplaats aangelegd.