Bolsonaro versus Lula
Moorden, fecaliën en complottheorieën, zo ontspoort de campagne in Brazilië
Twee aanhangers van de linkse presidentskandidaat Luiz Inácio Lula da Silva in Brazilië zijn de afgelopen tijd vermoord. Andere linkse kandidaten zijn dit weekend bedreigd.
Drie gewelddadige incidenten hebben de afgelopen dagen de verkiezingscampagne in Brazilië op scherp gezet. Vrijdag stak in de deelstaat Mato Grosso een aanhanger van de extreemrechtse president Jair Bolsonaro een collega dood die Bolsonaro’s linkse tegenstander, ex–president Luiz Inácio Lula da Silva verdedigde. In het weekend werden de linkse kandidaat-parlementariër Guilherme Boulos en de centrumlinkse presidentskandidaat Ciro Gomes allebei met een wapen bedreigd.
In juli al had een Bolsonaro-aanhanger een Lula-aanhanger op diens verjaardag doodgeschoten. De verkiezingskaravaan van Lula was daarvoor al meerdere keren het doelwit van agressie. In de stad Uberlândia werden vanuit een drone uitwerpselen en urine over de mensen uitgestrooid. In Campinas werd de auto waarin Lula zat ingesloten door Bolsonaro-aanhangers.
Redder van de democratie?
De gewelddadigheden tekenen een een sterk gepolariseerde campagne. Bolsonaro noemt Lula, die eerder president was tussen 2003 en 2010, een communistisch gevaar en een vijand van de evangelische kerken, waar Bolsonaro meer volgelingen heeft dan Lula. Net als zijn Amerikaanse ex–collega Donald Trump heeft Bolsonaro een voorschot op de uitslag genomen en de betrouwbaarheid van het elektronische stemsysteem in twijfel getrokken. De president neemt voortdurend het Hooggerechtshof en het Kiescollege onder vuur om hun geloofwaardigheid te ondermijnen.
Lula wordt door de tegenstanders van Bolsonaro gezien als de redder van de democratie. Ook veel Brazilianen die niet van oudsher links stemmen zijn deze keer van plan hun stem op hem uit te brengen. De ex-president gaat nu met 46 procent van de stemmen voorop in de peilingen, Bolsonaro volgt hem met 31 procent. De overige kandidaten worden kansloos geacht en schommelen allemaal (ver) onder de tien procent. Op 2 oktober is de eerste ronde van de verkiezingen.
Een atmosfeer van haat
Lula reageerde op een persbijeenkomst in Rio de Janeiro op de steekpartij in Mato Grosso: “Het laat zien dat in dit verkiezingsproces een atmosfeer van haat is ontstaan. Iets totaal abnormaals in Brazilië waarin het gebruikelijk was dat kandidaten tijdens de campagnes slecht over elkaar spraken, maar daarna toch met elkaar blijven praten.” Lula’s beoogde vice-president is Geraldo Alckmin van de centrumpartij PSDB, de partij die altijd zijn tegenstander was in de verkiezingen. “Nu werken we samen aan voorstellen om het land te verbeteren. Dat is politiek. Nu worden mensen aangezet tot buitenproportioneel geweld.”
Lula wijt het geweld deels aan het feit dat de regering Bolsonaro de verkoop van wapens veel gemakkelijker heeft gemaakt. “Vroeger moesten boeven wapens roven, nu kunnen ze ze gewoon kopen en niemand controleert dat. Dat kenden we niet in ons land.”
Organisaties die de veiligheid in Brazilië onderzoeken, zoals het Instituto Igarapé, wijzen erop dat het wapenbezit bij mensen die bijvoorbeeld zijn aangesloten bij schietclubs is verdubbeld, sinds de regering-Bolsonaro de wetgeving in 2019 heeft versoepeld.
Haatdragende samenzweringstheorieën
Volgens onderzoekster Michele Prado, die over extreemrechtse groepen in Brazilië en daarbuiten het boek Tempestade Ideológica (Ideologische Storm) schreef, komt het geweld uit extreemrechtse hoek. “Op sociale media als Telegram en TikTok worden mensen bestookt met samenzweringstheorieën over links en het Hooggerechtshof en over de fraude die met de stemmachines zal worden gepleegd. Mensen radicaliseren in snel tempo. Je kunt nu zeggen dat dertig procent van de Brazilianen tot dat segment behoort.”
Prado kan er uit eigen ervaring over meepraten want ze behoorde tot 2019 zelf tot een pro-Bolsonarogroep en stemde in 2018 ook op de president. Ze stapte daaruit toen ze merkte dat ze zelf steeds radicaler ging denken. “Het probleem met al die haatdragende samenzweringstheorieën is dat er maar een iemand hoeft te zijn die het letterlijk neemt, en die de trekker overhaalt.”
Lees ook:
Verkiezingsstrijd doet families scheuren en vriendschappen stranden in Rio
De vader van een vriendin in mijn wijk wilde niet meer op bezoek komen. Zij en haar broer sloegen toch alleen maar linkse praat uit en daar had hij helemaal geen zin in.
