Moord op Wit-Russische activist lijkt boodschap van een getergd regime

Een klein jaar na de omstreden presidentsverkiezingen in Wit-Rusland lijkt de repressie van het regime van president Aleksandr Loekasjenko wederom een nieuwe fase in te gaan. De dood van de prominente Wit-Russische activist Vitaly Sjisjov in zijn woonplaats Kiev lijkt het meest recente dieptepunt van de onderdrukking van de Wit-Russische oppositie.

Sjisjov werd dinsdag dood aangetroffen in een park nabij zijn woning in de Oekraïense hoofdstad, nadat hij maandag als vermist werd opgegeven door zijn echtgenote toen hij niet terugkeerde van zijn vaste hardlooprondje. Na een grootschalige zoekactie vond de politie hem met een strop om zijn nek. Hoewel de exacte toedracht nog onbekend is, lieten de autoriteiten weten een onderzoek te openen waarbij alle scenario’s op tafel liggen, waaronder ook moord verhuld als zelfmoord.

Geschaduwd door agenten

Volgens collega’s en vrienden ontving Sjisjov al langer signalen dat hij werd geschaduwd door agenten van de Wit-Russische geheime diensten. Aanleiding daarvoor was zijn werk als leider van het Belarusian House in Ukraine. Die ngo helpt Wit-Russen vanuit Kiev hun thuisland te ontvluchten en ondersteunt hen bij het zoeken van huisvesting en werk.

Door de dood van de 26-jarige activist richt het oog van de internationale gemeenschap zich wederom op Minsk. Een woordvoerder van het VN-commissariaat voor de Mensenrechten stelde dat de dood van Sjisjov alleen maar verder bijdraagt aan ‘onze zorgen over wat er gebeurt in Wit-Rusland’ waar ‘de situatie duidelijk verslechtert’.

En die zorgen waren al groot. In mei oogstte Loekasjenko nog heftige internationale kritiek toen de Wit-Russische journalist Roman Protasevitsj in Minsk werd gearresteerd nadat zijn Ryanair-vlucht, onderweg van Athene naar Vilnius, onder dwang in Minsk moest landen. Ook de poging tot een gedwongen repatriëring van de olympische atlete Kristina Tsimanoeskaja, die deze week in eigen land in opspraak raakte omdat ze kritiek uitte op de leiding van de Wit-Russische sportdelegatie, tijdens de Spelen in Tokio past in het plaatje.

De boodschap: niemand is veilig

Grote vraag is wat Loekasjenko en zijn handlangers proberen te bereiken met de repressie buiten de eigen landsgrenzen. Allereerst lijkt de potentaat een signaal af te willen geven dat druk op zijn regime weinig invloed heeft op zijn handelen. Want ondanks de talloze sancties die de Verenigde Staten en de Europese Unie het afgelopen jaar instelden tegen Minsk, weerhouden die strafmaatregelen het regime er kennelijk niet van dit soort brutale acties te ondernemen.

Daarnaast omvatten de repressieve avonturen van het regime in het buitenland een duidelijke boodschap aan de oppositie, en dan met name aan de Wit-Russische ballingen in het buitenland: de totale oorlog tegen het verzet spaart niemand en iedereen die kritiek uit, is nergens meer veilig.

Die boodschap slaat aan, bleek dinsdag uit de eerste reactie van Svetlana Tichanovskaja. De Wit-Russische oppositieleider, die zelf in ballingschap in Litouwen leeft, schreef naar aanleiding van de gebeurtenissen in Kiev op Twitter dat ‘het zorgwekkend is dat degenen die Wit-Rusland ontvluchten nog steeds niet veilig zijn’.

Een manische vorm van onderdrukking

Maar Minsk richt zich ook op zijn buurlanden die grote aantallen dissidenten opvangen: stop met het verlenen van asiel, want we vinden onze vijanden toch wel. Met name in Oekraïne, Polen en Litouwen bivakkeren duizenden politieke vluchtelingen uit Wit-Rusland. Niet voor niets richtte de vermoedelijke moordaanslag in Kiev zich juist op de baas van een organisatie die Wit-Russen helpt hun thuisland te ontvluchten.

Alleen al in Oekraïne verblijven naar schatting tussen de drie- en vijfduizend Wit-Russische politieke vluchtelingen. In Wit-Rusland zelf zitten daarnaast nog eens 32.000 mensen vast. Die aantallen zeggen veel over de manische vorm van onderdrukking in Minsk. Loekasjenko ziet het inmiddels kennelijk zo zwart voor de ogen dat hij, de internationale druk en sancties ten spijt, doorgaat met de repressie tot er geen ‘crimineel’ of ‘gewelddadige revolutionair’ meer over is.

Het ontegenzeggelijke gevolg van zijn eigen grillen is dat Loekasjenko steeds verder in de armen van de grote oosterbuur wordt gedreven. Want daar, in Moskou, staat Poetin met open armen te wachten om de potentaat de hand boven het hoofd te houden tegen het ‘vijandige’ Westen. Het Kremlin droomt er immers al jaren van om Wit-Rusland officieel in te lijven in een uniestaat. En hoe meer rare fratsen Loekasjenko op het wereldtoneel uithaalt, hoe minder onderhandelingsruimte hij heeft bij elk volgend bezoek aan het Rode Plein.

Lees ook:

De dood van de Wit-Russische activist Sjisjov lijkt in veel opzichten op een KGB-moord

De dood van de Wit-Russische activist Vitaly Sjisjov in Kiev is vooralsnog gehuld in nevelen. Maar alle aanwijzingen lijken op betrokkenheid van het Wit-Russische regime en de KGB te wijzen.