Mexicaanse ‘Mama Coco’ bleef voor altijd verbonden met Disney-hit

Onder normale omstandigheden zou haar dood aan de buitenwereld zijn voorbijgegaan. María Salud Ramírez Caballero, een arme inheemse vrouw uit een dorpje in het Mexicaanse binnenland, had alles om te sterven als een gewone Mexicaanse oma, op zijn best goed voor een regeltje in de lokale pers wegens haar enorme leeftijd – ze was 109.

Dat haar overlijden het wereldnieuws haalde is te danken aan de Amerikaanse filmgigant Disney. Ramírez zou model hebben gestaan voor het personage Mama Coco uit een animatiefilm van uit 2017. De film Coco gaat over een Mexicaans knulletje dat muzikant wil worden en na een familieruzie op de Día de los Muertos terechtkomt in de wereld van de doden. Daar ontmoet hij zijn overgrootmoeder, Mama Coco, die hem vertelt over haar vader die ook muzikant was, en die en passant helpt om de familieproblemen op te lossen. Coco won in maart 2018 een Oscar voor de beste animatiefilm.

‘Nee, mijn naam is María Salud’

Toen de film uitkwam – Ramírez was al over de honderd – was het voor haar familie en buurtgenoten overduidelijk: Coco was hun eigen oma en dorpsgenoot die de makers had geïnspireerd tot de creatie. Portretten van Ramírez lijken onmiskenbaar op haar getekende dubbelganger. Haar oogopslag, neus, grijze vlechten, tandeloze mond, en vooral de vriendelijke lach, door de rimpels in haar gezicht geboetseerd, komen allemaal terug in het getekende filmpersonage die ook daar een inheemse vrouw is uit een karakteristiek Mexicaans dorp.

Sindsdien staat Ramírez in haar dorp Santa Fe de la Laguna bekend als Mama Coco. Haar huis, dat al snel werd opgesierd met afbeeldingen uit de film, veranderde in een bedevaartsoord voor bezoekers die tot uit Japan kwamen kennismaken met de bejaarde heldin uit hun favoriete animatie, die op haar oude dag was uitgegroeid tot een levende legende. De gemeente maakt haar cultureel ambassadeur. Zelf bleef Ramírez er nuchter onder. “Al die mensen komen hier zeggen me dat ik Mama Coco heet. En ik zeg hun nee, mijn naam is María Salud.”

Ze had meer dan vijftig kleinkinderen en achterkleinkinderen

Pixar, een onderdeel van Disney, heeft altijd ontkend dat Ramirez de inspiratiebron was. Maar medewerkers van de maatschappij hebben verteld over bezoeken aan Mexicaanse dorpen in de omgeving en gesprekken met familieleden. Dorpsbewoners zeggen producenten te hebben gespot in de dorpsstraten en op het plein, die foto’s van Ramírez namen. Er zouden zelfs plaatsen uit het dorp te herkennen zijn in de film. En ook Ramírez zelf herinnerde zich de producers, zei ze een jaar na het uitkomen van de film: “Ze beloofden me van alles, maar er kwam niets van terecht. Ze namen een foto en weg waren ze.”

Ramírez had voor zover bekend weinig met film. Ze wijdde haar leven aan pottenbakken, een ambacht waarom haar dorp bekendstaat, en aan het opvoeden van haar drie kinderen en meer dan vijftig kleinkinderen en achterkleinkinderen. Ze bleef altijd de gewone, zij het uitzonderlijk kranige Mexicaanse oma die tot maanden voor haar dood nog de lokale markt en de kerk bezocht. Ze heeft nooit achter de productiemaatschappij aangezeten. Maar haar familie verwachtte op zijn minst een erkenning van Disney Pixar dat Mama Coco van hun matriarch was afgekeken.

‘Een onvermoeibare vrouw en levensvoorbeeld’

Haar omgeving gaf die erkenning wel. Zelfs regeringsfunctionarissen brachten condoleances over op haar Facebookpagina met tienduizend volgers, die wordt bijgehouden door haar familie. “Een onvermoeibare vrouw en levensvoorbeeld”, schreef de minister van toerisme van de deelstaat Michoacán. Haar begrafenis werd niet alleen bezocht door haar vele nazaten, maar ook door een schare nieuwsgierigen die bloemen legden bij de foto van hun geliefde Mama Coco.

Maria Salud Ramírez Caballero werd geboren in Santa Fe de la Laguna (Michoacan, Mexico) op 13 september 1913, en stierf in Santa Fe de la Laguna op 16 oktober 2022.