Met onverbloemde straatreportages voeren YouTubers een nieuw soort revolutie

Terwijl de dikke laag make-up van haar gezicht smelt, blijft YouTuber Ebru Uzun op een warme zaterdagmiddag in Istanbul onvermoeibaar mensen op straat aanspreken. Ze heeft een microfoon in de hand en haar man bedient de camera: “Hallo, zullen we even kletsen?”, “Vindt u dat de regering moet veranderen?”, “Meneer, hoe gaat het met u?” Terwijl ze de interviews afneemt, krijgt ze steeds meer toeschouwers die met hun telefoon filmen of zich bemoeien met het onderwerp.

Dit soort voxpop-filmpjes, in Turkije ‘straatreportages’ genoemd, zijn mateloos populair en uitgegroeid tot een genre op zich. Tientallen YouTubers zoals Uzun produceren wekelijks een veelvoud aan video’s, compilaties van een half uur, vaak nauwelijks geëdit, met alleen maar Turken die hun mening geven. De meest voorkomende onderwerpen: de economie en de inflatie. Op de tweede plek: de politiek en het aantal vluchtelingen in Turkije.

‘Turkse media zijn vaak partijdig’

Het kanaal van Ebru Uzun heet Sokak Kedisi, ‘Straatkat’ in het Turks. “Ons doel is om de stem van het volk te laten horen. Turkse media zijn vaak partijdig en vertellen niet wat de burgers echt vinden.”

Dat merkte ze naar eigen zeggen vooral toen ze nog in Rize woonde, de stad aan de Zwarte Zee waar president Recep Tayyip Erdogan vandaan komt en waar hij veel aanhangers heeft. “Ik vond dat er iets moest gebeuren en toen besloten we zelf een YouTube-kanaal te beginnen.”

Meer dan een miljoen keer bekeken

Een jaar en zo’n tweehonderd video’s verder kan het kanaal een succes genoemd worden. Uzun en haar man Barıs Oruç kunnen rondkomen van de advertentie-inkomsten en sommige filmpjes werden al meer dan een miljoen keer bekeken. Ze reizen samen het hele land door om in elke stad en elk dorp dezelfde vragen te stellen: “Kunnen jullie rondkomen?”, “Op wie heeft u gestemd bij de vorige verkiezingen en op wie zou u nu stemmen?”. En soms in meer verhulde termen over de regering: “Vindt u dat er iets moet veranderen?”

Hoewel in hun reportages doorschemert dat ze meer voelen voor de oppositie dan voor de regering, krijgen ook de supporters van de regering een stem. Als Uzun terugkijkt op een jaar lang dag in, dag uit mensen vragen wat hen bezighoudt, valt het haar vooral op dat de frustratie over de huidige gang van zaken in Turkije toeneemt. “Eerder spraken mensen zich veel rustiger uit, over de economie bijvoorbeeld, of over andere problemen. Nu worden mensen steeds bozer.”

Wie een dure telefoon bezit, heeft niets te klagen

Het zijn vooral de reportages waarin het knettert tussen voor- en tegenstanders van de regering die het goed doen op sociale media. Een klassieke uitspraak in dit soort video’s is: “Laat je telefoon zien!” gericht op iemand die klaagt over de economie. Het idee is: als de klager een dure telefoon heeft, heeft hij absoluut niets te klagen en zijn diens opmerkingen meteen gediskwalificeerd.

In een andere video die recentelijk viral ging, klaagde een man dat een flesje water inmiddels 3 lira kost (nog geen 20 eurocent). Een toeschouwer bemoeit zich ermee en roept: “Drink dan geen water”. Als door een wesp gestoken: “Hoe kan ik geen water drinken? Moet ik sterven dan?” En zo zijn er nog eindeloos veel video’s die variëren van een interessante weergave van de Turkse publieke opinie tot goedkoop entertainment.

Transparante vorm van opiniepeilen

Op het kanaal Sokak Kedisi gaat het er echter beschaafd aan toe. Uzun wil de burgers niet tegen elkaar opzetten om meer views te krijgen. Ze ziet het kanaal zelf meer als een sociaal onderzoek of een transparante opiniepeiling. “Hoe meer mensen we spreken, hoe beter we een beeld kunnen krijgen van wat de mensen denken.”

Het thema van de video van vandaag is wat de mensen denken over de Turkse minister van binnenlandse zaken Süleyman Soylu. In plaats van antwoord geven op die vraag, draait het onderwerp van gesprek vaak toch uit op de economie. Bijvoorbeeld tijdens het interview met vriendinnen Fatma Zeynep Aksu en Kubra Ozturk, die in plaats van over de minister meteen beginnen over de stijgende huizenprijzen, over dat ze amper rond kunnen komen en dat er iets moet veranderen in het land.

Uzun ziet dat mensen steeds uitgesprokener worden. “Vergeleken met een jaar geleden hebben mensen niet veel meer te verliezen, dus worden ze steeds moediger.”

Hoewel Uzun YouTube als een vrij platform bestempelt, ontkomen ook dit soort straatinterviewers niet aan de repressie in Turkije. Meerdere interviewers en geïnterviewden zijn gearresteerd en ook Uzun en haar man zijn al verschillende keren aangehouden: “Zo vaak, ik kan de tel niet meer bijhouden”.

Stroom van bedreigingen na een filmpje

Dat de straatinterviewers een doelwit zijn, bleek eerder deze maand nog: Uzun en haar man werden op straat aangevallen door een gewapend duo. Dezelfde week kregen ze een stroom aan bedreigingen over zich heen na het publiceren van een filmpje over de leider van de ultranationalistische coalitiepartij MHP.

Het is ook te merken dat mensen toch niet helemaal vrijuit spreken. “Als ik zeg wat ik echt vind, dan staan ze morgenochtend voor mijn deur om me op te pakken op aanklacht van terrorisme”, zegt een geïnterviewde papierverzamelaar.

Ondanks dat mensen hun hart uitstorten en hun problemen aan Uzun vertellen, blijft ze optimistisch. “Ik zie wat wij doen als een soort revolutie.” Voorlopig blijft ze dan ook doorgaan met deze filmpjes, in elk geval tot de verkiezingen – gepland voor juni 2023 – en waarschijnlijk ook daarna. “Wie er ook in de regering zit, de stem van het volk moet gehoord worden.”

Lees ook:

Op kanotocht? Het werd meer een Instagram-fotoshoot

Omdat haar broer op bezoek kwam in Istanbul huurde correspondent Ingrid Woudwijk kano's om te gaan peddelen op de Bosporus. Maar veel gevaren werd er niet, schrijft ze.

Turks satirisch blad strijdt met grappen tegen de repressie

Terwijl de hoge inflatie de sfeer drukt in Turkije, probeert het satirische blad LeMan ruimte te houden voor grappen. ‘Je bent pas echt arm als je je niet meer kunt uitspreken.’