Zedenwetgeving
Met ‘alleen-ja-is-ja-wet’ werkt links Spanje zich steeds verder in de nesten
Na maanden politiek geruzie over een nieuwe wet over seksueel geweld, die leidde tot een golf van vervroegde vrijlatingen, stemt het Spaanse parlement dinsdag over een aanpassing. Minister van gelijkheid Irene Montero blijft erbij dat ‘macho-rechters’ de wet verkeerd interpreteren.
Irene Montero houdt voet bij stuk. Ook al is de straf in meer dan zevenhonderd zaken van seksueel geweld intussen verlaagd en ook al zijn daardoor meer dan zeventig daders vervroegd vrijgekomen, de minister van gelijkheid gelooft nog steeds dat haar wet slachtoffers beschermt. De zogeheten alleen-ja-is-ja-wet moest hét paradepaardje van Montero’s ministerie zijn, een meesterstuk van feminisme dat afrekent met seksueel geweld.
Idee achter de in augustus aangenomen wetgeving is om juridisch geen verschil meer te maken, of er nu geweld is gebruikt bij aanranding of verkrachting of niet. Het slachtoffer kan immers ‘bevriezen’ door angst en zich daardoor niet verzetten. Voortaan moet seks expliciet met toestemming gebeuren. Hiermee sluit Spanje zich aan bij tal van landen die wetgeving rond verkrachting aanscherpen, waaronder Nederland.
Intussen is gebleken dat de Spaanse regering tijdens de inzage van het wetsvoorstel al werd gewaarschuwd voor een onbedoeld effect: door het onderbrengen van alle seksuele delicten in één wet kunnen de zwaardere overtredingen straks lichter bestraft worden, want de minimumstraf in de nieuwe wet is die voor lichtere gevallen. Bovendien geeft de Spaanse wet ruimte om met terugwerkende kracht naar afgesloten zaken te kijken. Dat is precies wat er gebeurde zodra de wet van kracht werd.
Pijnlijke verhalen van slachtoffers
Volgens Montero ligt het probleem echter niet bij haar wetgeving, maar leggen de strafverlagingen een Spaans probleem bloot: het diep in de instituties ingevreten machismo, waarbij rechters zo door mannelijk denken zijn verblind dat zij feministische wetgeving simpelweg niet begrijpen. Montero en haar politieke partij Podemos – de extreem-linkse steunpartner van de coalitie met het sociaal-democratische PSOE – weigeren water bij de wijn te doen, ondanks pijnlijke verhalen van slachtoffers wier verkrachters nu vervroegd op vrije voeten zijn. Deze dinsdag gaat een aanpassingsvoorstel van PSOE in stemming in de Spaanse Tweede Kamer, dat vermoedelijk zal worden aangenomen met steun van de rechtse oppositie. PSOE stelt voor om opnieuw twee categorieën te maken: aanranding of verkrachting met en zonder geweld. Hierbij worden dan aparte minimum- en maximumstraffen vastgesteld.
Aanleiding voor de wetgeving was een groepsverkrachting in Pamplona in 2016, waarbij een achttienjarige vrouw tijdens een straatfeest werd verkracht door vijf mannen die zichzelf ‘de Roedel’ noemden. Omdat de vrouw zich niet verzette, kregen de aanranders in eerste instantie een lage straf – wat tot grootschalige straatprotesten leidde. Later werden de straffen door het Hooggerechtshof alsnog verhoogd. Volgens Montero is het voorstel dat PSOE nu in stemming brengt een terugkeer naar de ‘wetgeving van de roedel’, waarin weer onderscheid wordt gemaakt tussen het wel of niet gebruiken van geweld en niet de toestemming van de vrouw centraal staat.
Steun onder vrouwen verloren
Extra pijnlijk is dat de stemming nu net voor Internationale Vrouwendag valt. Dat de feministische beweging door het onderwerp wordt verscheurd, is duidelijk door het feit dat er dit jaar twee verschillende protestmarsen staan gepland. Dit heeft vooral gevolgen voor de achterban van PSOE. De Catalaanse krant La Vanguardia becijferde afgelopen week dat de sociaal-democraten in de afgelopen maanden volgens de peilingen veel steun hebben verloren, vooral onder vrouwen.
Met de verkiezingen van eind dit jaar in zicht kan PSOE zich dat eigenlijk niet veroorloven. Zij staan immers al op verlies nu. Premier Pedro Sánchez opperde dan ook voorzichtig om aan geen enkele kant iemand voor het hoofd te stoten: “Ik denk dat een meerderheid voelt dat we een hervorming van het wetboek in overweging moeten nemen, om een goede wet die een aantal onvoorziene effecten had ietsjes te corrigeren.”
Lees ook: In Zweden is de definitie van verkrachting breed, en dat is terug te zien in de cijfers
Invoering van nieuwe wetten heeft in Zweden geleid tot een sterke toename van het aantal veroordelingen voor verkrachting. Misbruikslachtoffers voelen zich gesterkt om eerder naar de politie te stappen.
