Mark Zuckerbergs mijmeringen over de vrijheid van meningsuiting zullen weinig critici overtuigen

Het opmerkelijkste aspect van de toespraak die Mark Zuckerberg donderdag gaf over de vrijheid van meningsuiting, was niet zijn mening over de vrijheid van meningsuiting. Het was de opzichtige manier waarop hij de ontstaansgeschiedenis van het sociale netwerk probeerde te herschrijven.

De eerste versie van Facebook begon in 2003 als een site waarop studenten foto's van vrouwelijke medestudenten op hun uiterlijk konden beoordelen. Althans, zo is het in de digitale archieven terug te vinden. Maar zoals Zuckerberg het deze week vertelde, begon Facebook als een reactie op de Amerikaanse inval in Irak, die hem met ‘ongeloof’ vervulde, en hem te denken gaf over de staat van het publieke debat. “Ik herinner me dat ik dacht dat als meer mensen een stem hadden om hun ervaringen te delen, dingen anders hadden kunnen lopen.”

Die geschiedverfraaiing paste wel goed in het thema dat Zuckerberg uitwerkte in zijn betoog. Dat kwam in grote lijnen neer op: ‘Vrijheid van meningsuiting is belangrijk, het is lastig om te bepalen waar de grenzen liggen, maar het is in ieder geval niet onze rol om politici te censureren, en laten we vooral blij zijn dat techbedrijven zoveel mensen een stem geven.’

De toespraak werd niet toevallig deze week gehouden. Van links en van rechts ligt Facebook onder vuur, nu de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020 eraan komen. In 2016 speelde via Facebook verspreid nepnieuws een rol bij de overwinning van Donald Trump, zo geeft Zuckerberg zelf inmiddels ook toe.

Woede in linkse en rechtse kringen

Maar de Amerikaanse senator Elizabeth Warren, een van de belangrijkste Democratische presidentskandidaten, liet deze week met een stunt zien dat Facebook onjuiste informatie nog altijd toestaat in politieke advertenties. Ze slaagde erin om een Facebook-advertentie goedgekeurd te krijgen waarin Mark Zuckerberg zich achter Donald Trump schaart.

Ook aan de rechterkant van het politieke spectrum heeft Facebook weinig vrienden: daar klinkt juist het verwijt dat het sociale netwerk conservatieve stemmen onderdrukt. De afgelopen tijd ging Mark Zuckerberg daarom in het geheim in gesprek met conservatieve sleutelfiguren, zoals Fox News-opiniemaker Tucker Carlson. Dat leverde weer woede op in linkse kringen, toen het uitlekte.

Deze speech zal zulke conservatieven niet geruststellen. Zuckerberg liet het bij de door weinigen betwiste stellingname dat het goed is als er veel stemmen deelnemen aan het publieke debat, maar ging niet in op de rol van zijn bedrijf bij het bepalen welke stemmen wel en niet gehoord worden. Dat zou ook de kern van het businessmodel van Facebook raken. Het netwerk verdient geld aan het oogsten van gebruikersgegevens, die vervolgens bepalen welke berichten en welke op maat toegesneden advertenties de gebruikers te zien krijgen. Hoe het dat doet, is bedrijfsgeheim.

Dat Facebook geen neutrale marktplaats van ideeën is, bleek eerder natuurlijk al uit het schandaal rond Cambridge Analytica, dat in 2016 onrechtmatig verkregen Facebook-gebruikersgegevens gebruikte om pro-Trump boodschappen precies toe te snijden op mensen die daar het gevoeligst voor waren. Dat Zuckerberg zijn site wel zo af probeerde te schilderen, maakte de kritiek dus alleen maar scherper. “De toespraak van Mark Zuckerberg laat zien hoe weinig hij geleerd heeft van de verkiezingen van 2016", concludeerde Elizabeth Warren.

Lees ook:

Waarom is het erg dat Facebook alles van ons weet?

Met privacy is er iets vreemds aan de hand. Massaal hebben we er afstand van gedaan, gewoon via onze smartphone, maar we begrijpen maar half wát we daarmee hebben opgegeven.