Le Pen of Macron? De achterban van Mélenchon kan de doorslag geven

Het dilemma van Milo Romain staat op het kartonnen bord geschreven dat ze bij zich draagt: ‘Ni riche, ni raciste’, waarmee de twintiger wil zeggen dat ze geen ‘president van de rijken’ maar ook geen ‘racistische president’ in Frankrijk wil. Romain is een van de honderden demonstranten die op een protest op de Place de la Republique, onder meer georganiseerd door de partij van Jean-Luc Mélenchon, in het hartje van Lille zijn afgekomen.

“In de eerste ronde van de verkiezingen heb ik op een anti-kapitalistische kandidaat gestemd”, zegt Romain. “Ik heb het gevoel dat ik bij de tweede ronde geen keus heb. President Macron komt alleen maar op voor de bourgeoisie, zijn ideeën gaan tegen mijn waarden in. Hij wil bijvoorbeeld de universiteit duurder maken, en ik vind dat die gratis moet zijn.”

Ook de andere presidentskandidaat, de extreem-rechtse kandidaat Marine Le Pen, ziet Romain niet zitten. “Zij wil migranten het land uitzetten. Als extreem-rechts wint, verlaat ik dit land.” Romain twijfelt nog of ze zondag überhaupt naar de stembus zal gaan.

Geen fan, toch Macron

Karine Buquet doet dat zeker wel, ook al is zij evenmin gelukkig met de keus die zondag voor haar ligt. In de eerste ronde stemde de medewerkster van een uitgeverij, gekleed in een T-shirt met de Franse driekleur, op de extreem-linkse kandidaat Jean-Luc Mélenchon. In de tweede ronde wordt het Macron.

“Ik ben geen fan van hem, maar we moeten Marine Le Pen stoppen. Misschien maak ik mijn handen vuil door op Macron te stemmen, maar daarna kan ik mijn handen schoon wassen. Als ik mij nu niet uitspreek, zullen mijn handen voor altijd vies blijven.”

Net als Buquet stemde ruim 40 procent van de inwoners van Lille eerder deze maand op Mélenchon. Niet voor niets koos de 70-jarige partijleider van La France Insoumise de Noord-Franse stad uit voor zijn grote afsluitende campagnebijeenkomst.

Omdat Mélenchon uiteindelijk met 22 procent van de stemmen nipt achter Le Pen eindigde – het scheelde landelijk maar zo’n 400.000 stemmen – zijn nu alle ogen op zijn achterban gericht. Die zou wel eens de doorslag kunnen geven bij de tweede ronde, beseffen ook Le Pen en Macron, die nog maar een paar dagen de tijd hebben om de Mélenchon-aanhangers voor zich te winnen.

De twee overgebleven kandidaten zouden er goed aan doen een bezoekje te brengen aan Lille, van oudsher een links bolwerk. De sporen van de ooit bloeiende textielindustrie zijn nog overal zichtbaar. Zoals in de wijk Wazemmes waar de nauwe straatjes met lage bakstenen arbeidershuizen, hier en daar verkrot, herinneren aan het industriële verleden van de stad. De fabriek op het centrale plein is inmiddels omgetoverd tot een overdekte markt.

Blijvertje

In de coöperatieve buurtbistro zit Malik Yahiatene, wiskundeleraar en actief lid van het campagneteam van Mélenchon. Hij ziet de uitslag van de eerste ronde als overwinning, ook al ligt zijn kandidaat uit de race. “We hebben laten zien dat het blok rondom onze partij La France Insoumise een blijvertje is in het Franse politieke landschap.”

Direct na de uitslag op 10 april riep Mélenchon zijn achterban op om in de beslissende tweede ronde niet op Le Pen te stemmen. Toch spoorde hij zijn aanhang niet expliciet aan om dan wél voor Macron te kiezen.

“Dat kan hij niet”, verdedigt Yahiatene de opstelling van zijn partijleider. “Macron is een liberaal, hij heeft het sociale solidariteitspact verbroken, scholen en ziekenhuizen de nek omgedraaid en hij trad hard op bij stakingen.”

Een stem op Macron betekent volgens de wiskundeleraar bovendien een stem op de gevestigde macht die in zijn ogen de afgelopen vijf jaar veel kapot heeft gemaakt. “De naam van onze partij betekent niet voor niets ‘Opstandig Frankrijk’.”

Over zijn eigen keuze op 24 april laat Yahiatene zich in vage bewoordingen uit. Stemmen gaat hij in elk geval, en blanco stemmen doet hij niet. “Ik weet wat mij te doen staat. Ik kan extreem-rechts niet laten winnen, dat is onze politieke vijand.” Zet hij dus een kruisje achter de naam van Macron, de enige andere kandidaat? “Dat kan ik echt niet zeggen.”

Mentaal zware keuze

De Mélenchonstemmers hebben het mentaal heel zwaar, zegt politicoloog Pierre Mathiot. De directeur van het instituut voor politieke studies in Lille durft wel een voorzichtige voorspelling te doen over hun gedrag zondag in het stemhokje.

“Ik vermoed dat een derde van de Mélenchon-achterban voor Macron zal kiezen, vooral als stem tegen Le Pen. Zo’n 20 tot 25 procent zal vanwege de stijgende prijzen en armoede op Le Pen stemmen denk ik. En dan heb je nog – vooral jongere – Mélenchon-kiezers die blanco of helemaal niet gaan stemmen. Daarmee willen zij zich zowel tegen Le Pen als tegen Macron uitspreken. Voor deze groep heeft de Le Pen-familie niet dezelfde betekenis als voor mijn generatie die de opkomst van het Front National van Jean-Marie Le Pen bewust heeft meegemaakt.”

Volgens de vijftiger ziet deze jongere groep het gevaar van extreem-rechts minder scherp dan de oudere generaties. “Mijn kinderen hebben allemaal op Mélenchon gestemd. Het is duidelijk dat ze niet van Macron houden, maar ik probeer ze ervan te overtuigen dat Macron in elk geval geen Le Pen is. Ik hoop dat ze luisteren.”

Lees ook:

Het populisme is in Frankrijk bezig aan een ongekend snelle opmars, hoe kan dat?

Frankrijk past in een trend binnen Europa: traditionele partijen brokkelen af. Maar in Frankrijk lijkt deze ontwikkeling zich wel in razend tempo te ontwikkelen, hoe komt dat?