NieuwsSpanje
Juan Carlos: van gevierd hervormer tot schlemiel
Juan Carlos, ex-koning van Spanje, liet maandag weten zijn thuisland te verlaten vanwege de vele schandalen omtrent zijn persoon. Hoe een ooit gevierd vorst van zijn voetstuk viel.
“Sterven in ballingschap moet het allerergste zijn wat een man kan overkomen”, zo liet koning Juan Carlos I in 1993 optekenen door zijn goede vriend en auteur José Luis Villalonga. Dat de 82-jarige monarch 27 jaar later in een ultieme plotwending zelf in ballingschap zou verkeren, kon hij toen nog niet weten.
Zelf werd Juan Carlos geboren in ballingschap nadat Francisco Franco zijn grootvader Alfonso XIII van de troon stootte en de Spaanse monarchie in 1931 de nek omdraaide. Na het uitroepen van de Tweede Spaanse Republiek vluchtte de koninklijke familie naar Rome, waar Juan Carlos in januari 1938 ter wereld kwam. Toen Franco in 1947 de monarchie herstelde, zonder een officiële koning aan te wijzen, liet hij Juan Carlos een jaar later terugkeren zodat hij scholing in zijn thuisland kon genieten.
In de jaren daarna ontwikkelden de monarch en de fascistische dictator een warme band. Zo warm dat Franco Juan Carlos in 1969 de koningstitel gaf. Na diens dood in november 1975 was Juan Carlos dan ook de logische opvolger van de generalissimo. De ideale kroonprins van het fascistische bewind.
Toegetreden tot de moderne wereld
Al snel bleek echter dat Juan Carlos met het verleden wilde breken. Onder leiding van de monarch sloeg Spanje de weg van de democratie in en ging het land op in de vaart der volkeren. In 1978 kwam er een democratische grondwet, in 1981 verijdelde de koning een franquistische staatsgreep en vijf jaar later sloot Spanje zich aan bij de Europese Unie. Een prestatie van formaat. Binnen elf jaar na de dood van dictator Franco opende het gesloten Spanje zijn deuren voor de moderne wereld.
Maar het kan verkeren in het leven. Want zo snel als de monarch Spanje de moderniteit inloodste en zichzelf nagenoeg onsterfelijk maakte onder de bevolking, zo snel brokkelde zijn reputatie ook weer af.
Het annus horribilis was 2012. Temidden van een diepe economische crisis vertrok Juan Carlos voor een vakantie naar Botswana. Na een ongelukje waarbij de koning zijn heup brak, kwam de waarheid aan het licht. Juan Carlos was niet op vakantie, maar op een jachtreis. Op rekening van een Saudische zakenman schoot de monarch dagenlang olifanten en ander Afrikaans wild af. Kosten: 40.000 euro. De foto van de koning naast een door zijn hoeven gezakte olifant ging de wereld over en stuitte op veel verontwaardiging en kritiek. Daar en toen, op ruim 7.000 kilometer van zijn paleis, begon de lange en diepe val van de eens zo gevierde vorst.
Maîtresses en louche zakenlui
In de jaren daarna regen de schandalen zich in rap tempo aan elkaar. Er doken diverse bekende en minder bekende maîtresses van de koning op en ook op financieel gebied kwam Juan Carlos onder een vergrootglas te liggen. Zo kwamen er gegevens boven water over het persoonlijk vermogen van de koning. Onder meer over zijn privéjacht Fortuna ter waarde van achttien miljoen euro dat ooit mede betaald werd door de regioregering van de Balearische eilanden. Ook zijn vriendschappen met diverse louche zakenlui - onder wie de voor fraude veroordeelde Colón de Carvajal - deden zijn reputatie weinig goed.
Door de aaneenschakeling van schandalen besloot Juan Carlos in 2014 uiteindelijk afstand te doen van de troon en het stokje over te dragen aan zijn zoon: Felipe VI. Een bijzonder pijnlijk moment voor een man die jaren eerder nog zei dat “koningen niet aftreden, maar sterven.”
Justitieel onderzoek
Maar ook nadat Juan Carlos zich terugtrok in de coulissen van het koninklijk huis in Madrid, ging de storm nog niet liggen. Diverse corruptieschandalen doken op. Afgelopen juni maakte de Spaanse openbaar aanklager nog bekend onderzoek te doen naar de emeritus-koning. Juan Carlos zou als bemiddelaar van Spaanse bedrijven hebben opgetreden bij de aanleg van een hogesnelheidslijn in Saudi-Arabië en zelf honderd miljoen dollar aan smeergeld hebben opgestreken. Ook in Zwitserland loopt dan al een tijdje een justitieel onderzoek naar de ex-koning vanwege fraude en corruptie. Voor zijn zoon en opvolger, de huidige koning Felipe VI, was de maat in maart dit jaar vol. Hij deed afstand van de erfenis van zijn vader en stopte ook per direct de koninklijke toelage van bijna twee ton die Juan Carlos jaarlijks ontving.
Afgelopen maandag besloot Juan Carlos de hand in eigen boezem te steken. In een brief aan zijn zoon liet hij weten het land te verlaten om zo de Spaanse monarchie niet nog verder te schaden. Hij blijft wel beschikbaar voor eventuele vervolging door justitie.
Naar verluidt zou de oud-vorst inmiddels via Portugal naar de Dominicaanse Republiek zijn gevlogen. Op weg naar zijn eigen ballingschap en naar een lotsbestemming die hij zevenentwintig jaar geleden dus nog bestempelde als ‘het allerergste wat een man kan overkomen’.
