Israëlische regering begint met doorvoeren van omstreden juridische hervormingen

Het begin van de nieuwe werkweek werd maandag door tienduizenden Israëliërs een dagje uitgesteld. Ze legden massaal het werk neer en gingen de straat op om te demonstreren tegen de omstreden juridische hervormingen die de uiterst rechtse regering van premier Benjamin Netanyahu wil doorvoeren.

Maandag zette de regering het proces in gang; de parlementscommissie die eerst moet instemmen met de hervormingen boog zich over het eerste deel van de voorgestelde wetswijzigingen. Na een korte zitting werden ze doorgestuurd naar de Knesset, het Israëlische parlement, die in totaal drie keer moet stemmen over de plannen.

De hervormingen zijn vooral gericht op het inperken van de invloed van het Israëlische hooggerechtshof. Momenteel is het hof de enige instantie – bij gebrek aan een senaat – die een streep kan zetten door wetgeving die het ‘ongrondwettelijk’ acht, maar met de plannen van Netanyahu zou de regering zo’n oordeel straks simpelweg naast zich neer kunnen leggen.

Ook zou de regering de volledige controle krijgen over de benoeming van alle rechters in het land, iets wat nu nog wordt geregeld door een mechanisme waarin politici en juristen gelijke invloed uitoefenen.

Onrustig op straat, maar ook in de Knesset

Omdat de regering een meerderheid in het parlement heeft, is de verwachting dat ze de hervormingen zonder problemen kan doorvoeren.

Volgens de regering moet de invloed van de rechterlijke macht beperkt worden om de democratie te versterken – Israëliërs hebben immers niet op de rechters gestemd, is het argument. Maar tegenstanders vrezen dat de democratie zo wordt uitgehold, omdat de regering straks alle wetten kan doorvoeren die het wil, zonder teruggefloten te worden.

De meeste demonstranten verzamelden zich maandag in Jeruzalem, voor een protest tegenover het parlement. Volgens de organisatoren waren er zeker 100.000 mensen op de been, de politie houdt het op 70.000. Ook in andere delen van het land gingen duizenden mensen de straat op – en in de buurt van Tel Aviv blokkeerde een lesbische motorclub een van de snelwegen naar de stad.

Hoogoplopende emoties

Het was niet alleen onrustig op straat, maar ook binnen de Knesset. Tijdens de bijeenkomst van de commissie die moest instemmen met de hervormingen, liepen de emoties hoog op toen politici van de oppositie het hoofd van de commissie, een lid van de regeringscoalitie, uitjouwden. Uiteindelijk werden de ruziënde oppositieleden door de beveiliging verwijderd en werd er ingestemd met de plannen.

De spanningen tussen de voor- en tegenstanders van de wetswijzigingen lopen de laatste weken hoog op. De Israëlische president Isaac Herzog hield zondagavond een toespraak op televisie waarin hij zijn zorgen uitte “dat we niet ver verwijderd meer zijn van een botsing, misschien zelfs een gewelddadige”.

Meer dan een politieke crisis

Herzog, die voornamelijk een ceremoniële rol vervult, waarschuwde er voor dat het inmiddels om veel meer gaat dan een politieke crisis, en dat Israël “op de rand staat van een constitutionele en maatschappelijke ineenstorting”.

Sinds de regering de plannen begin januari heeft gepresenteerd zijn er wekelijks tienduizenden Israëliërs de straat opgegaan uit protest. De demonstranten hebben ook bijval gekregen van een groot aantal hooggeplaatste Israëlische functionarissen, onder andere van de procureur-generaal van het land. Dit weekend publiceerden achttien voormalige rechters van het hooggerechtshof nog een open brief waarin ze de plannen bestempelen als een ‘serieuze bedreiging’.

Herzog stelde zelf een alternatief plan voor, met minder radicale hervormingen. Ook riep hij de regering en de oppositie op om met elkaar om de tafel te gaan. Na eerst gezegd te hebben dat dit geen optie is heeft de minister van justitie, Yariv Levin, maandagavond laten weten open te staan voor een gesprek met de oppositie. Oppositieleider Yair Lapid zegt echter niet akkoord te gaan tenzij de regering het doorvoeren van de plannen tijdelijk stopzet.

Naar verwachting zal de parlementscommissie woensdag instemmen met het tweede deel van de plannen. Het is niet precies bekend wanneer de Knesset zich over de wetgeving buigt, waarschijnlijk zal de eerste stemronde deze of volgende week plaatsvinden.

Lees ook:

Israëlische regering wil absolute macht naar zich toe trekken

De nieuwe Israëlische regering, die donderdag is beëdigd, wil de rechterlijke macht opzijschuiven. Dat is de vrees van juristen. Volgens Israëls procureur-generaal zou het land dan ‘slechts in naam’ nog een democratie zijn.