Israëlische coalitie wankelt na uitspraak hooggerechtshof

In de schemer bezocht de Israëlische premier Benjamin Netanyahu woensdag het huis van Aryeh Deri, zijn minister van binnenlandse zaken en gezondheid. “Wanneer mijn broer in nood is, zal ik hem bijstaan”, zei de premier. Deri was in politieke nood, nu het Israëlische hooggerechtshof eerder die dag had geoordeeld dat hij eigenlijk geen minister mag zijn, omdat hij een jaar geleden schuldig is bevonden aan belastingfraude, waarvoor hij een voorwaardelijke celstraf van een jaar kreeg.

In een verklaring zegt het hooggerechtshof dat als Deri de leiding over twee ministeries zou krijgen “dit het beeld en de reputatie van het Israëlische rechtssysteem zou schaden, en tegen de principes van ethisch handelen en de rechtsorde zou ingaan”.

Een meerderheid in het Israëlische parlement, de Knesset, had vorige maand een wet aangenomen waardoor Deri ondanks zijn veroordeling toch minister kon worden. Deri is de leider van de ultraorthodoxe partij Shas, die elf zetels in de Knesset heeft, en onmisbaar voor Netanyahu die zijn parlementaire meerderheid moet behouden.

Tijdens de coalitie-onderhandelingen was het aannemen van de ‘Deri-wet’ en meerdere ministersposten een harde voorwaarde van Shas voor het verlenen van steun aan Netanyahu.

Maar het oordeel van het hooggerechtshof beveelt de regering Deri’s benoeming nu onmiddellijk terug te draaien. De minister lijkt vooralsnog niet uit eigen beweging op te stappen. Netanyahu heeft ook nog geen aanstalten gemaakt hem te ontslaan, ondanks het feit dat de procureur-generaal van Israël hem daar donderdag toe maande.

De uitspraak van het hooggerechtshof drijft de verhoudingen tussen Israëls nieuwe regering en de rechterlijke macht in het land nog verder op de spits. De laatste weken is de relatie tussen beide rap verslechterd nadat Netanyahu’s regering plannen aankondigde om de macht van het hooggerechtshof flink in te perken.

Voorstanders van de plannen vinden dat rechters te veel invloed hebben over politiek beleid, maar een groot aantal rechters, advocaten en de politieke oppositie beschuldigen de premier ervan op deze manier de democratie uit te hollen. Vorige week gingen er tienduizenden Israëliërs de straat op om tegen de plannen te demonstreren.

Door het plafond

Netanyahu staat nu voor een moeilijke keuze. Hij kan de uitspraak van het hooggerechtshof opvolgen en Deri ontslaan, hoewel hij daarmee zijn meerderheid in het parlement op het spel zet. Als Shas uit de coalitie stapt dan wankelt de regering.

Yaakov Margi, de minister van sociale zaken en werkgelegenheid en ook lid van Shas, dreigde tegenover Israëlische media al met rebellie, mocht Deri de laan uit worden gestuurd. “Als Aryeh Deri niet in de regering zit, dan is er geen regering”, zei hij tegen radiozender Kan.

De partijleider zelf reageerde ook in felle bewoordingen, die niet de indruk wekken dat hij van plan is zomaar te vertrekken. “Als ze de deur in ons gezicht dichtslaan, komen we wel binnen door het raam. En als ze het raam dichtdoen, breken we door het plafond”, aldus Deri.

Tijdelijk stapje opzij

Netanyahu kan er ook voor kiezen de uitspraak te negeren, hoewel dat voor een staatsrechtelijke crisis zou zorgen. De leider van de oppositie, Yair Lapid, waarschuwde Netanyahu de uitspraak niet naast zich neer te leggen. Als hij dat wel doet ‘zal Israël een ongekende constitutionele crisis ingaan en niet langer een democratie of een wetsgetrouwe staat zijn’.

Sommige politieke analisten opperen dat Deri misschien tijdelijk een stap opzij zal doen, waarna de regering wetgeving kan doorvoeren om de macht van het hooggerechtshof in te perken, om daarna de Shas-leider met terugwerkende kracht weer te benoemen. Of dit ook juridisch mogelijk is, is nog onduidelijk. Of Netanyahu tot het einde zijn ‘broeder’ zal bijstaan, zal de komende dagen blijken.

Lees ook:

Israëlische regering wil absolute macht naar zich toe trekken

De nieuwe Israëlische regering, die donderdag is beëdigd, wil de rechterlijke macht opzijschuiven. Dat is de vrees van juristen. Volgens Israëls procureur-generaal zou het land dan ‘slechts in naam’ nog een democratie zijn.

Regering-Netanyahu houdt vast aan inperken rol hooggerechtshof

De onafhankelijkheid van de rechtsstaat dreigt verwoest te worden door plannen van Netanyahu’s regering, waarschuwen rechtsgeleerden. Dit weekend gingen tienduizenden Israëliërs de straat op uit protest.