Asalet Sancakdaroglu van de in Nederland gevestigde dierenwelzijnsorganisatie Eyes on Animals probeert in Turkije slachthuizen zover te krijgen om de dieren te verdoven voor ze op islamitische wijze te slachten. Hij stuit op tradities en vooroordelen.
In het historische gedeelte van Istanbul, met een aquaduct uit de Byzantijnse Tijd op de achtergrond, bevindt zich een pleintje met tientallen slagers. Wie aan de geur nog niet had gemerkt dat dit het slagerskwartier is, komt daar snel achter vanwege de dierlijke karkassen die aan haken in de etalage hangen.
Bij een van de winkels staan klanten tot buiten in de rij. Het is een sakatatci. Dat betekent dat ze ingewanden verkopen. Door het glas van de vitrine worden de klanten aangestaard door een tiental lamskoppen – het oog is nog redelijk intact. Van hersenen tot lever en darmen, bijna elk onderdeel van het dier is hier te koop.
Op de vraag wat de kleine Koerdische slager Yilmaz Atli denkt van het slachten van dieren met een verdoving, reageert hij verrast. “Het beste en gezondste vlees wordt halal geslacht. Mensen willen niet anders en niemand heeft mij er ooit naar gevraagd.”
De islam schrijft voor dat halalvlees ritueel geslacht moet worden. Dat houdt in dat een gezond en levend dier moet worden gedood met één messnede. De slachter zelf moet moslim zijn en bismillah (in de naam van God) uitspreken voor hij de keel doorsnijdt.
Minder pijn bij het slachten
Maar dierenrechtenorganisatie Eyes on Animals probeert een andere methode aan de man te brengen in Turkije. Asalet Sancakdaroglu van de organisatie maakt gebruik van een schietpistool om de dieren bewusteloos te maken, voordat alsnog de keel wordt doorgesneden. De Duitser met Turkse roots: “Sommige mensen zeggen: ‘Wat ben jij voor dierenliefhebber als je de slachthuizen helpt?’ Maar als deze dieren dan toch worden gedood, hoeven ze niet nog 15 tot 20 minuten pijn te lijden.”
Naast dat het dier minder pijn zou moeten ervaren, is het volgens Sancakdaroglu ook veiliger voor de slachter. Als de messnede niet goed wordt uitgevoerd en het dier niet in een keer dood is, kan het voor gevaarlijke situaties zorgen. Daarnaast kost het hele proces minder tijd en is efficiënter.
Toch wordt er nog amper op deze manier geslacht in Turkije. Officiële cijfers zijn er niet, maar Sancakdaroglu werkt nu met zo’n zeven tot acht slachthuizen. Ze gebruiken het verdovingspistool op verzoek of in het geheim. De aanschafprijs van 10.000 euro maakt het apparaat niet per se geliefd.
De klanten van slager Yilmaz Atli hebben – net als de slager zelf – weinig interesse in vlees van verdoofde dieren. Hayat Celik heeft net afgerekend. Haar vrolijk gekleurde hoofddoek kleurt bij haar felroze boodschappentrolley waar ze twee grote witte plastic zakken met vlees inlaadt. Ze koopt een koeienhoofd en koeientong. Ze gebruikt de producten om soep van te maken.
‘Verdoofd slachten is niet halal’
Celik kijkt verbaasd als ze hoort over het slachten met verdoving, terwijl op de achtergrond koeienpoten in stukken gehakt worden. “Ik heb daar nog nooit van gehoord, maar ik hoop niet dat ze dat hier doen. Ik zou het vlees dan niet kopen want dat is niet halal.”
De kritische geluiden ontmoedigen verdovingsprofeet Sancakdaroglu niet. Hij blijft optimistisch: “De geestelijken kunnen dit probleem oplossen. Als zij openlijk zeggen dat dit halal is, zal het proces veel sneller gaan”. Hij praat met religieuze leiders uit het hele land om hen ervan te overtuigen dat verdoofd slachten halal is. “Ik ga op pad met de Koran in mijn hand en toon de geestelijken dat in de Koran alleen staat dat het dier levend geslacht moet worden.”
De Diyanet, de hoogste religieuze autoriteit in Turkije en de conservatieve religieuze gemeenschap Ismailaga, zijn al om. Op de website van Diyanet is het volgende te lezen: “Het is halal om een dier te slachten door middel van een elektrische schok, of een narcose, om zo het slachtoffer niet te veel pijn te laten lijden.” Daarbij wordt aangetekend dat het dier niet dood mag gaan aan de verdoving. Dat zou haram zijn.
Onverdoofd slachten mag niet in Nederland
In Nederland is het verplicht om dieren bedwelmd te slachten, maar onder strikte voorwaarden worden er uitzonderingen gemaakt voor de joodse en islamitische slacht. Ritueel slachten met verdoving is in opkomst in Nederland. Volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) werd in 2021 tijdens het Offerfeest iets meer dan de helft van de dieren verdoofd geslacht, ten opzichte van 49 procent in 2020 en 23 procent in 2019.
‘Moeilijk aan klanten uit te leggen’
Maar het standpunt van de Diyanet weet niet iedereen te overtuigen. Neem slager Sabri Tasyurt. Hij heeft nooit van deze verdovingsmethode gehoord, maar het feit dat de Diyanet zegt dat het halal is maakt hem niet uit: “Ik vertrouw de Diyanet voor geen meter. De Diyanet zou over religie moeten gaan, maar onze Diyanet houdt zich bezig met politiek”.
Zijn slagerij bevindt zich in Fatih – een stadsdeel met veel conservatieve inwoners. Zestiger Tasyurt – met bodywarmer, maar zonder handschoenen of schort – is bezig een stuk heup van de koe in stukken te snijden. De restjes voert hij aan de katten die al voor de deur zitten te wachten.
Hij stelt vragen bij het concept halalvlees en wijst naar een halalsticker op de hele kip. “Dit is halal. Maar is degene die deze kip geslacht heeft, wel een goede moslim?” Even later: “We zijn zogenaamd een moslimsamenleving. Toch zie je diefstal, drugs en moord overal.” Hij haalt zijn schouders op: “En dan maken mensen zich druk of de kip haram of halal is.”
Los daarvan heeft Tasyurt zijn twijfels over de verdoofde methode die Eyes on Animals promoot. Hij vraagt zich af of het bloed volledig uit het dier loopt en of de kwaliteit van het vlees goed genoeg is. Hij wil eerst zien hoe het verdoofde slachten in zijn werk gaat, voordat hij de methode goedkeurt. Maar of hij het vlees ooit gaat verkopen, betwijfelt hij. “Mensen willen dingen zoals ze altijd zijn geweest. Het is moeilijk om dit aan klanten uit te leggen. Eigenlijk zou het logisch zijn als het dier minder pijn voelt. Maar de discussie of dit in lijn met de islam is zal nooit eindigen.”
Kippen worden wel al bedwelmd geslacht
Het religieuze aspect is niet altijd leidend bij het slachten. Ook traditie speelt een rol. Want gek genoeg heeft niemand in Turkije problemen met kippen die bedwelmd geslacht worden. Dat weet Yilmaz Atli van de ingewandenslagerij ook: “Er worden per dag zoveel kippen geslacht. Je kan niet voor het slachten van elke kip bismillah (in de naam van God) zeggen”, waarna hij zo snel mogelijk achter elkaar bismillah probeert te zeggen tot hij struikelt over de woorden.
Naast Eyes on Animals zijn er in Turkije maar een paar mensen die zich hard maken voor het verdoofd slachten. Dierenliefhebber Ebrar Türker vertelt vanuit Samsun, een stad gelegen aan de Zwarte Zee, over de net opgerichte organisatie genaamd Acisiz Kesim. Deze term betekent pijnloos slachten in het Turks en de organisatie hoopt stapje voor stapje het hele land hierin mee te krijgen.
Aan de telefoon klinken de plannen nog niet erg concreet, maar volgens Türker is hun belangrijkste missie om af te rekenen met gewoontes en tradities. “Mensen doen hier geen onderzoek naar en stellen de huidige methode van slachten ook niet ter discussie. Ze hebben vooroordelen en weinig kennis.”
Niemand wil zich over het verdoofde slachten uitspreken
Iemand met veel kennis én de meest zichtbare persoon in het verdoofd-slachten-debat is Tamer Dodurka. Hij is van huis uit diergeneeskundige en gespecialiseerd in veterinaire psychologie en werkte een tijdje bij de gemeente Tekirdag, een provincie ten westen van Istanbul. Onder zijn leiding werd bij het gemeentelijke slachthuis in 2017 het verdovingspistool ingevoerd. Of deze methode nog gebruikt wordt durft hij niet te zeggen. Hij werkt niet meer voor de gemeente.
Herhaaldelijke verzoeken van Trouw om langs te komen werden afgewezen vanwege corona, maar ook telefonisch wilde de verantwoordelijke niet reageren. Ook andere slachthuizen willen geen journalisten ontvangen of vragen beantwoorden.
Sociale druk en vooroordelen zorgen ervoor dat niemand zich over het verdoofde slachten wil uitspreken, aldus hoogleraar Dodurka. “Alle instituten wijzen naar elkaar. Het ministerie van landbouw ziet geen problemen, maar wijst naar de Diyanet. De Diyanet zegt op haar beurt weer dat het niet haar taak is dit actief te promoten.”
Nog nooit over nagedacht
Op bezoek bij een slager in het hippe stadsdeel Cihangir lijkt de slachtmethode van de dieren ook geen groot thema. Aan de muur hangt een kalender met verschillende kippensnacks. Slager Metin Öztürk snijdt kipdrumsticks in zodat het een soort kippenvleugels worden. Hij zou best willen dat het slachthuis waar hij het vlees koopt de dieren verdooft, maar kan zich er ook niet echt druk om maken.
Melek Kuru die kip koopt bij Öztürk, heeft nog nooit gehoord van slachten met verdoving. De jonge vrouw vindt het in eerste instantie geen goed idee en denkt dat de dieren daaronder lijden. Er ontstaat een discussie met de slager. Ze komt terug op haar standpunt. “Eigenlijk is het best wel logisch. Als de dieren daar minder last van hebben dan is het beter om ze op deze manier te slachten. Ik had er eerlijk gezegd nog nooit over nagedacht.”
‘Liever helemaal geen vlees meer eten’
Hoogleraar Dodurka is hoopvol dat mensen als Melek Kuru met een beetje tekst en uitleg overtuigd worden van de voordelen van verdoofd slachten. Recentelijk klopte de gemeente Izmir bij hem aan voor advies. En dat werpt zijn vruchten af, blijkt uit navraag bij de verantwoordelijke ambtenaar Omer Simsek. Hij is bezig om verdoofd slachten in te voeren: “Het is de beste en meest humane manier.” Hij hoopt eind dit jaar te kunnen starten.
Hoewel het verdoofpistool langzaam maar zeker zijn intrede doet in de slachthuizen, wil Dodurka toevoegen dat hij liever zou zien dat er helemaal niet geslacht wordt. Pragmatisch: “Ik zou willen dat niemand meer vlees eet. Zolang we niet kunnen voorkomen dat mensen vlees eten, moeten we ervoor zorgen dat het slachten zo pijnloos mogelijk gebeurt.”
Lees ook:
Vlaanderen mag onverdoofd religieus slachten blijven verbieden
Een Vlaams verbod op onverdoofd slachten is niet in strijd met de vrijheid van godsdienst, oordeelt het Europees Hof. In Nederland verheugt de Partij voor de Dieren zich.
