Inwoners rouwen om Antakya: ‘Nu er niks meer over is van de stad, voel ik me wees’

De eeuwenoude stad Antakya, voorheen Antiochië, is vrijwel volledig verwoest. Voor de inwoners gaat het niet alleen om het verlies van hun naasten, maar ook van hun cultuur en identiteit.

Tussen de ingestorte appartementen en verwoeste winkels, staat opeens een opbeurende boodschap op de muur geschreven: ‘Verlies je hoop niet. We komen terug, Hatay.’ Buurtbewoner Özgür Bilgin schreef dit met houtskool op de muur, om de stad waar hij zo van houdt een hart onder de riem te steken. “We kunnen Hatay niet achterlaten”, zegt hij stellig.

Bilgin woont op dit moment in een tent op het veldje naast de graffitimuur. Zijn huis is niet ingestort, maar daar is ook alles mee gezegd. Hij vertrekt over een paar dagen met zijn gezin naar kustplaats Mersin, zo’n 250 kilometer verderop, daar woont familie. “We gaan naar een andere stad om werk te zoeken. Maar misschien over twee jaar, als de situatie hier wat beter is, komen we weer terug”, zegt Bilgin.

Antakya bestaat niet meer

De provincie Hatay en de stad Antakya, bewoners gebruiken de namen soms door elkaar, behoren tot de zwaarst getroffen gebieden van de verwoestende aardbeving. Volgens het provinciebestuur waren daar tot en met zondag 7.000 doden gevallen, dat aantal ligt inmiddels ongetwijfeld nog hoger. Behalve vele levens ging ook het multiculturele en historische hart van het oude Antiochië verloren. Antakya bestaat niet meer.

“Een van de moeilijkste dingen, naast het verliezen van familie en geliefden, is het verlies van ons thuis. Wij Antiochiërs waren zo verbonden met onze stad, dat maakt me echt kapot,” vertelt Anil Güzelmansur, die geboren en getogen is in Antakya en de stad als belangrijk onderdeel van zijn identiteit beschouwt.

Güzelmansur studeert op dit moment in Italië, maar was een paar dagen voor de aardbeving nog op familiebezoek. Hij spreekt vol liefde over zijn Antakya. “Het was zoveel meer dan een stad, het was zoals bij je grootouders op bezoek komen, altijd verwelkomend”, zegt hij per telefoon. “Maar nu er niks meer van de stad over is voel ik me een wees, ook al is er niemand overleden in mijn directe familie.”

‘Een unieke stad in Turkije’

De stad staat naast de eetcultuur ook bekend om de diverse geschiedenis. “Het is een unieke stad in Turkije, waar mensen van alle religies en etniciteiten in vrede samenleven”, zo beschrijft Güzelmansur het karakter van de stad. “Ik heb altijd christelijke, alawitische, soennitische en Armeense vrienden gehad. Ik dacht dat dat overal zo was, maar toen ik naar Istanbul verhuisde, kwam ik erachter dat dit heel bijzonder is in Turkije.”

Het culturele en religieuze erfgoed ligt nu in puin. Het dak van de Habib-i Neccar moskee, gebouwd in 638, is ingestort. De protestantse kerk is onherkenbaar verwoest. De veertiende-eeuwse Grieks-orthodoxe kerk ligt onder een berg stenen. Het hoofd van de piepkleine joodse gemeenschap is samen met zijn vrouw omgekomen. Alleen de grot van Sint-Petrus, waar de eerste kerkdienst zou zijn gehouden, is zo goed als onbeschadigd.

Inmiddels is een ware exodus op gang gekomen, de stad is praktisch onleefbaar geworden. “Ik gok dat 70 procent van Hatay weg is. Van het centrum is niks meer over, totaal met de grond gelijkgemaakt”, zegt Hassan Huseyn, die toen er nog huizen overeind stonden makelaar was. Hij ziet mensen vertrekken en niet snel terugkomen, maar zelf weigert hij weg te gaan. “Misschien kan ik de mensen helpen die ook blijven, als we de stad opnieuw opbouwen.”

Van herstel is voorlopig nog geen sprake, eerst komt de rouw. Het verlies heeft ook bij Huseyn diepe wonden achtergelaten. “Psychologisch is het zwaar. Ik ben inmiddels zo gewend aan het krijgen van nieuws dat geliefden zijn overleden dat het nu bijna normaal is. De helft van mijn familie. Nichten, ooms, hun kinderen…” Hij kan zijn zin niet afmaken.

Een lange geschiedenis van aardbevingen

Terwijl de regio bekendstaat als bakermat van de beschaving, kent Antakya ook een lange geschiedenis van aardbevingen. Sinds de oprichting, rond 300 v.Chr., werd de stad meerdere keren verwoest, maar steeds weer opnieuw opgebouwd door Grieken, Romeinen, Byzantijnen, Arabieren, Ottomanen en andere heersers over de regio.

De wederopbouw uit het verleden geeft Anil Güzelmansur een beetje hoop. Hij wil zo snel mogelijk vanuit Italië teruggaan naar zijn geboortegrond. “Voor de aardbeving dacht ik dat ik in Europa wilde wonen en was ik gefocust op een carrière in het buitenland”, zegt hij. Dat is inmiddels veranderd: “Nu heeft mijn stad mij nodig en wil ik me wijden aan het opbouwen van Antakya en mijn mensen daar.”

Hij denkt ook dat zijn stadsgenoten terug zullen komen. “Dat we nu weg zijn is maar tijdelijk. We moeten afwachten tot de situatie stabieler is, maar ik weet zeker dat mensen terugkomen.” Toch zal het jaren duren voordat Antakya weer iets van die oude glorie terugkrijgt. “De historische identiteit, dat zal nooit meer hetzelfde zijn. Maar, misschien over 50 jaar, kan de stad iets worden dat dicht bij het Antakya komt dat we hebben verloren.”

Lees ook: De kleine Sebahat begraaft haar moeder, vader en broertje in Antakya

Op de begraafplaats in het Turkse Antakya is het een komen en gaan van rouwende families. Er is niet genoeg ruimte om alle doden te bergen. Daarom is er naast de snelweg provisorisch een nieuwe begraafplaats aangelegd.