Haat tegen Joden
Internationale academici willen nieuwe definitie van antisemitisme
Een groep vooraanstaande academici heeft donderdag een voorstel gedaan voor een nieuwe definitie van antisemitisme.
Een internationaal gezelschap van meer dan tweehonderd wetenschappers lanceerde donderdag de Jerusalem Declaration on Antisemitism (JDA). De academici pleiten ervoor de definitie van antisemitisme zoals die geformuleerd is door de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) – een definitie die wereldwijd breed gedragen wordt – te vervangen of aan te vullen met deze nieuwe versie. De bestaande definitie is te veel gepolitiseerd.
Volgens hen is de IHRA-definitie zo geformuleerd dat deze te vaak wordt gebruikt om kritiek op Israël of het zionisme te bestempelen als antisemitisch, wat volgens de wetenschappers niet altijd zo is. De versie van de IHRA is populair: het is de definitie die door alle Nederlandse overheidsinstellingen wordt gehanteerd, alsmede door de Europese Unie, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
IHRA-definitie van antisemitisme
‘Antisemitisme is een bepaalde perceptie van Joden die tot uiting kan komen als een gevoel van haat jegens Joden. Retorische en fysieke uitingen van antisemitisme zijn gericht tegen Joodse of niet-Joodse personen en/of hun eigendom en tegen instellingen en religieuze voorzieningen van de Joodse gemeenschap.’
De JDA is het resultaat van bijna een jaar werk. Volgens Aleida Assmann, hoogleraar en onderzoekster naar collectief geheugen en de Holocaust en een van de ondertekenaars, was het niet de bedoeling er zo lang mee bezig te zijn. ‘Een nieuwe definitie voor antisemitisme’ was aanvankelijk alleen het thema van een conferentie waar zij heen zou gaan, totdat de coronapandemie roet in het eten gooide.
Een jaar met verschrikkelijk veel discussie
“We besloten het evenement toch via Zoom te houden, waardoor er een hele nieuwe dynamiek ontstond die niemand had verwacht”, vertelt Assmann aan de telefoon. “We begonnen vaker online af te spreken, en creëerden kleine werkgroepjes waar we beter met elkaar konden discussiëren. En nu, bijna een jaar later en na verschrikkelijk veel discussie, is dit het resultaat.”
Jerusalem Declaration on Antisemitism
‘Antisemitisme is discriminatie, vooringenomenheid, vijandigheid of geweld tegen Joden omdat ze Joods zijn (of Joodse instituties omdat ze Joods zijn)’
Dat resultaat bestaat uit een nieuwe definitie van antisemitisme, en vijftien ‘richtlijnen’, met voorbeelden van antisemitisme en met voorbeelden van wat vaak wordt aangeduid als antisemitisme – zoals kritiek op de staat Israël – maar dat volgens de academici niet per se is. Dit is een belangrijke toevoeging, want volgens de onderzoekers heerst er nog veel onduidelijkheid over de vraag of je kritiek op Israël kan hebben zonder antisemitisch te zijn.
De conclusie van de onderzoekers is helder. Kritiek op het zionisme als een vorm van nationalisme, kritiek op de Israëlische regering, of het ondersteunen van de Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS)-campagne – die economische pressiemiddelen propageert om Israëlische mensenrechtenschendingen aan de kaak te stellen – zijn op zichzelf niet antisemitisch van aard. Waar men wel op moet letten is de context van de situatie, want bovenstaande voorbeelden kunnen ook het resultaat zijn van antisemitische gevoelens, zo waarschuwen de onderzoekers.
‘Laten we de baby niet met het badwater weggooien’
Volgens Assmann is de JDA een beter alternatief voor de IHRA-definitie, omdat de laatste te gepolitiseerd is geworden. “Vroeger werd de IHRA-definitie vooral gebruikt voor onderwijs of onderzoek, om de herinnering aan de Holocaust levend te houden. Maar nu is het vaak een instrument om de kritiek op de Israëlische regering en de staat af te weren, door iedereen met kritiek een antisemiet te noemen.”
De wetenschappers willen geen rel veroorzaken, verzekert de hoogleraar, maar juist het debat aanzwengelen. “Er is tegenwoordig geen ruimte meer voor een verscheidenheid aan dialoog. Met de publicatie van onze definitie verwachten we ook geen plotselinge ommezwaai in het debat, maar we hopen wel dat het aanzet geeft tot nadenken en discussie.”
Hanna Luden, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), verwelkomt het initiatief, maar volgens haar hoeft de ene definitie niet per se de ander te vervangen. “De IHRA-definitie geniet heel veel draagvlak, dit maakt het ook een sterk instrument in het bestrijden van antisemitisme. Laten we daarom de baby niet met het badwater weggooien. Ik denk dat zowel de IHRA-definitie als het JDA elkaar als instrument kunnen aanvullen in de strijd tegen het antisemitisme.”
Lees ook:
Veroordeel niet alleen het antisemitisme van de ander, maar ook de Jodenhaat in eigen kring.
Een pro-Israëlhouding mag natuurlijk geen excuus zijn om Jodenhaat op rechts te negeren. Maar wees dan wel consequent, vindt Bart Schut, adjunct-hoofdredacteur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad (NIW).
