De EU moet de Braziliaanse regering strikt aan de afspraken houden, vindt de inheemse Sonia Guajajara. ‘We voelen ons bedreigd.’
Het Amazonegebied staat in brand, vooral om grond gebruiksklaar te maken voor commerciële ontginning, en de Braziliaanse regering lijkt weinig genegen er veel aan te doen. Dat is een bedreiging voor de natuur, maar het beleid van president Jair Bolsonaro is ook een gevaar voor de positie van de inheemse bevolking, stelt Sonia Guajajara. Zij was in 2018 kandidaat voor het vice-presidentschap van Brazilië en is nu coördinator van de Apib, een koepelorganisatie van inheemse volkeren in Brazilië. Guajajara is een van de belangrijkste gezichten van het inheemse verzet tegen de Amazonepolitiek van de regering-Bolsonaro.
De Franse president Macron wil het vrijhandelsakkoord tussen de Europese Unie en het Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur blokkeren zolang Brazilië zich niet inspant om de bosbranden tegen te gaan. Wat vindt de Apib daarvan?
“Wij zijn niet tegen het handelsakkoord, maar we willen wel dat Brazilië gedwongen wordt om alle bepalingen die er in staan na te leven, dus ook die over bosbescherming. (Er staat een niet-bindende bepaling over het tegengaan van ontbossing in het verdrag, red.). We willen dat Brazilië verplicht wordt de mensenrechten en de rechten van indianen en de natuur te respecteren. Geen enkel handelsakkoord kan boven mensen staan. Europa moet ervoor zorgen dat er geen producten worden ingevoerd uit ontboste gebieden of gebieden waar er conflict is over landbezit.”
Los van de aarzelende aanpak van de branden: voor welk Amazone-beleid staat de huidige Braziliaanse politiek?
“We zijn erg bezorgd, want op dit moment wordt in het congres het wetsvoorstel PEC187 behandeld. Dat maakt het mogelijk grond binnen inheemse territoria (die wettelijk beschermd zijn en 14 procent van het Amazone-gebied omvatten, red.) te gebruiken voor commercieel gewin door derden, onder andere om soja te telen en naar goud te zoeken. Dat is voor ons desastreus want de soja verdringt onze eigen teelten van bijvoorbeeld bonen, rijst en cassave. En de goudzoekers brengen geweld, prostitutie en de vergiftiging van het bos door kwik met zich mee.
Sceptische reacties op 60-daags brandverbod
Onder internationale druk zet de Braziliaanse regering stappen om de bosbranden in het Amazone-gebied onder controle te krijgen. Gisteren zette president Bolsonaro zijn handtekening onder een 60-daags verbod op bosverbranding die als doel heeft land commercieel bruikbaar te maken. Op de maatregel is door critici sceptisch gereageerd, want de meeste branden zijn sowieso illegaal aangestoken. Probleem vinden zij vooral dat er laks wordt gehandhaafd.
Een aantal Europese milieu-organisaties, waaronder Greenpeace en Milieudefensie, hebben een oproep aan Brussel gedaan om de druk op Brazilië en andere bosrijke landen verder op te voeren. Zij pleiten voor Europese wetgeving die het verbiedt om producten uit ontboste gebieden te importeren.
“De regering van Bolsonaro is de meest verwoestende uit de geschiedenis. Ze denkt alleen aan economisch gewin. Er zijn ook inheemse leiders die het met hem eens zijn dat de grond moet kunnen worden gebruikt voor land- en mijnbouw, dus we moeten uitkijken dat we niet tegen elkaar worden uitgespeeld. We hopen met veel lobby in de hoofdstad Brasília het congres tot andere gedachten te brengen. Het zou een ramp zijn als dat wetsvoorstel wordt aangenomen.”
Is het misschien ook een voordeel dat de inheemse volkeren en hun zaak meer in het nieuws komen sinds Bolsonaro is aangetreden?
“Hij dwingt ons met zijn agressieve taal om in verzet te komen. Hij heeft opgeroepen tot invasies van inheems grondgebied om die commercieel te benutten en daar wordt nu al gevolg aan gegeven. Dus we moeten wel in actie komen en daardoor krijgen we aandacht van de media. Dat is positief.
“Maar eerst en vooral voelen we ons bedreigd in ons voortbestaan. Bolsonaro zei meteen na zijn aantreden al dat het afgelopen moest zijn met het beschermen van inheems grondgebied en hij verplaatste onze belangrijkste overheidsorganisatie, de Funai, van het ministerie van justitie naar het ministerie voor vrouwen- en familiezaken, wat nergens op slaat. Gelukkig heeft het congres dat later teruggedraaid.”
Wat kunt u zelf doen om meer internationale aandacht te krijgen?
“We gaan met een groep van vijftien mensen naar elf landen in Europa, van 18 oktober tot 20 november. Van 3 tot en met 5 november zijn we in Nederland. We gaan praten met bedrijven die in Brazilië investeren, met burgerorganisaties en met politici. We willen dat ze zich bewust zijn van het gevaar dat we lopen en dat ze het voor ons opnemen.”
Lees ook:
Zoveel bosbranden in een nat jaar, daar kan alleen de mens achter zitten
Bosbranden horen bij Brazilië en bij deze tijd van het jaar. Maar voor een nat jaar als 2019 zijn het er wel heel veel.
