In het instabiele Libië is 2500 kilo uranium kwijtgeraakt

Hoe kan 2500 kilo uraniumin kwijtraken? Dat vraagt de nucleaire waakhond van de Verenigde Naties zich zelf ook af. Het IAEA bevestigde donderdag dat er tien vaten aan licht-radioactief verwerkt uranium in poedervorm vermist worden in het door strijd geteisterde Libië. Dat geeft de toezichthouder de nodige kopzorgen.

Die zijn er niet meteen minder op geworden door de mededeling, donderdag tegen de avond, van een Libische generaal van het opstandelingenleger dat het oosten van Libië controleert dat de vaten gevonden zouden zijn. Een meegezonden video toonde achttien vaten in plaats van de vermiste tien. Het IAEA heeft het waarheidsgehalte niet kunnen controleren, maar hoopt dat het uranium terecht is.

Nu is het niet zo dat het uranium in deze vorm direct gebruikt kan worden als energiebron voor een kernreactor of een bom, daarvoor moet het materiaal eerst verrijkt worden. Wel bestaat het risico dat het materiaal, zeker gezien de diffuse veiligheidssituatie in grote delen van Libië, doorverkocht kan worden aan bijvoorbeeld Iran of andere mogendheden die wél de mogelijkheden hebben om het spul te verrijken.

Niet genoeg voor een atoombom

Van de 2,5 ton poeder kan zo’n 15 kilo hoogverrijkt uranium gemaakt kunnen worden. Dat is niet genoeg voor een fatsoenlijke atoombom - daarvoor rekent het IAEA een minimale hoeveelheid van 25 kilo.

Het atoomagentschap geeft weinig details prijs, ook meldt het niet waar de vaten precies vermist worden. In een verklaring aan de lidstaten, in handen van persbureau Reuters, schrijft IAEA-directeur Rafael Grossi wel dat inspecteurs de tien vaten niet meer op hun plek aantroffen ergens in Libië, waar ze voorheen wel waren geïnventariseerd. Die plek bevond zich bovendien in een gebied dat momenteel niet onder controle staat van de nationale regering in Libië ‘zoals erkend door de VN’, specificeerde Grossi in de brief.

De inspectiemissie stond oorspronkelijk gepland voor vorig jaar, maar was al vertraagd door aanhoudende onrust in het betreffende gebied. Ook nu zouden de onderzoekers te maken hebben gehad met ‘logistieke problemen’.

Geregeld opflakkerend burgeroorlog

Libië is eigenlijk al sinds de Arabische Lente van 2011 verwikkeld in een geregeld opflakkerende burgeroorlog, waarbij het land momenteel verdeeld is tussen de nationale regering enerzijds en maarschalk Khalifa Haftar anderzijds. De aanwezigheid van diverse islamitische milities en huurlingenlegers compliceren daarbij de situatie.

Persbureau AP meldt dat de uraniumopslag zich naar alle waarschijnlijkheid bij Sabha bevindt, een stadje 750 kilometer ten zuiden van Tripoli, momenteel in handen van Haftar. Het afgelegen Sabha werd ooit door de in 2011 afgezette en vermoordde dictator Muammar Kadafi gebruikt om massaal uranium op te slaan, als eerste stap naar de uiteindelijke ontwikkeling van kernwapens.

Dat wapenprogramma kwam nooit van de grond. In 2003, toen Kadafi zwichtte voor internationale druk en het al zijn massavernietigingswapens opgaf, oordeelde de IAEA dat het Libische atoomprogramma nog in de kinderschoenen stond. In 2009 werden de laatste beetjes verrijkt uranium uit het land weggehaald, waarbij het in deze vorm ‘onschuldige’ uranium achterbleef. De VN schatte in 2013 nog dat er zo’n 6400 vaten van in Libië zouden zijn opgeslagen - waarvan er nu dus tien spoorloos zijn verdwenen.

Lees ook:

Gezocht: gevaarlijke radioactieve capsule, ergens in de Australische woestijn

Paniek in West-Australië: een kleine, maar gevaarlijke radioactieve capsule is kwijtgeraakt langs een 1400 kilometer lange weg.