In de gaarkeukens van Argentinië houden deze vrouwen hun land overeind

In Argentinië is de inflatie de 100 procent gepasseerd. In arme wijken voorkomen gaarkeukens, gerund door vrouwen uit de buurt, dat burgers kopje-onder gaan.

In het buurthuis van de wijk Barrio Chalet, aan de randen van de stad Santa Fe, in het noordoosten van Argentinië, is het vroeg in de ochtend al een drukte van belang. Terwijl andere buurtbewoners nog hun roes uitslapen van het voetbalfeest na de overwinning van de lokale club, staan hier vijf vrijwilligers uien en wortels te schillen voor de stoofpot die deze middag 130 monden moet voeden.

“We moeten vroeg beginnen want tussen twaalf en één staan de mensen al in de rij”, zegt Cecilia, een van de koks, terwijl ze een enorme pan van ruim 50 liter op het fornuis tilt.

De gaarkeuken die opereert vanuit het buurthuis is een initiatief van La Poderosa, een landelijke beweging die opkomt voor de rechten van bewoners van de sloppenwijken. De vraag naar voedselhulp in de wijk is ‘enorm toegenomen’ vertelt María Claudia ‘La Negra’ Albornoz, de lokale coördinator. “We moeten zelfs met wachtlijsten werken. Dat is vreselijk, niets zo pijnlijk dan je buren nee te moeten verkopen.”

Zwaarste crisis sinds 2001

Argentinië maakt zijn zwaarste economische en sociale crisis door sinds 2001, toen het land failliet ging en geheel tot stilstand kwam. De inflatie klom vorige maand tot 104,3 procent op jaarbasis, het hoogste niveau sinds 30 jaar. Momenteel leeft zo’n 40 procent van de Argentijnen op of onder de armoedegrens.

De crisis blijkt een veelkoppig monster: de inflatie wordt aangejaagd door naschokken van de coronacrisis, een hoge overheidsschuld en dure energie door de oorlog in Oekraïne. Als klap op de vuurpijl komt daar nog een recorddroogte bij, die zorgt voor de slechtste sojaoogst in ruim 20 jaar, waardoor het land miljarden dollars aan exportinkomsten misloopt. Terwijl de regering en de oppositie in dit verkiezingsjaar elkaar de tent uitvechten over de oplossing voor de crisis, staat de mensen in buurten als Chalet het water tot de lippen.

Tijdens een korte pauze in de gaarkeuken vertellen María Correa en Lorena Inguïs hoe de crisis de buurt raakt: “De meeste mensen hebben een uitkering en verdienen zwart iets bij. Onze inkomens stijgen niet mee met de inflatie, dus elke maand kom je eerder in de problemen.” Beide vrouwen hebben een uitkering van 35.000 peso, ongeveer 75 euro per maand en wat neveninkomsten uit de verkoop van koek en brood tussen de middag. Voor Inguïs betekent het dat ze ongeveer 3 euro per dag heeft om voor zichzelf en haar drie kinderen te zorgen.

Dat betekent dat ze pijnlijke keuzes moet maken. Zo gaat ze niet naar de huisarts voor een controle op diabetes: “Ik kan de medicijnen niet betalen, dus ik wil het liever niet weten. Het is kiezen tussen eten of medische zorg”, zegt ze geëmotioneerd.

Als een dure witte auto door de modderige straten rijdt, ziet Albarnoz het gelijk. “Dat zijn narcos, die auto kan niet van een bewoner zijn. De buurt glijdt door de crisis steeds verder af in de drugs, de kartels maken hier de dienst uit.” Ondanks deze moeilijke situatie toont de buurt veel veerkracht, dankzij een sterke traditie van zelforganisatie door de bewoners.

Driedubbele werkdag

Dat is een erfenis uit de crisis van 2001. Albornoz: “Toen in 2001 de overheid failliet ging, was er geen enkel sociaal vangnet meer, het land implodeerde en mensen gingen plunderen. In dit vacuüm moesten we onszelf organiseren en zo ontstonden de bewegingen en buurtorganisaties die nu ervoor zorgen dat er wél een vangnet is voor de allerarmsten. De gaarkeukens zijn daarvan het belangrijkste onderdeel.”

Het werk in de gaarkeukens wordt voornamelijk door vrouwen gedaan, vertelt Inguïs, terwijl ze de administratie van de voorraad doorneemt. “We hebben een driedubbele werkdag: als kok in de gaarkeuken voor onze gemeenschap, als ouder in ons gezin en daarnaast moeten we nog bijverdienen als bijvoorbeeld schoonmaakster of oppasser.”

“De vrouwen uit de sloppenwijken zijn de ruggengraat van Argentinië”, vult Albarnoz haar aan. “Landelijk zijn er ongeveer 35 duizend gaarkeukens die draaien op het onbetaalde werk van 130 duizend vrouwen en die voedselhulp bieden aan ruim 10 miljoen mensen. Zonder de inzet van de vrouwen hebben deze mensen honger, de driedubbele werkdag van de vrouw behoedt Argentinië voor een humanitaire ramp. We voorkomen een herhaling van de geschiedenis.”

Na afloop drinken ze maté en maken ze een praatje

Klokslag twaalf uur staan de eerste mensen in de rij bij de gaarkeuken. Na een kort gesprekje over hoe het met zieke familieleden gaat, en een controle van het identiteitsbewijs, wordt het eten meegegeven. Als om half twee de laatkomers geholpen zijn, sluit de gaarkeuken. Na de schoonmaak wordt er nog wat maté gedronken en gepraat door de koks, waarna zij hun eigen bakjes met eten inpakken en naar hun familie gaan.

Na afloop brengt Inguïs met tassen aan het stuur van haar fiets nog een laatste ronde eten naar zieke buurtbewoners. Daarna gaat ook zij naar haar gezin, voor deel twee van háár driedubbele werkdag.

Lees ook:

In Buenos Aires zwengelen de opengeklapte nomadenlaptops de wooncrisis aan

Argentinië wil ‘digitale nomaden’ aantrekken, onder meer met een speciaal visum. Maar in Buenos Aires leidt dat ook tot scheve ogen.