Zaterdag kiest Nigeria een nieuwe president. Onverwacht is Peter Obi de grote kanshebber. De jonge generatie hoopt dat hij de verandering kan brengen die het land hard nodig heeft.
Een klassieke politieke strijd: de outsider versus het establishment. De hoop van de jeugd versus twee vastgeroeste partijdinosaurussen. De belofte van verandering, versus pluche-plakkende corruptie.
Het is een van de vele redenen waarom de presidentsverkiezingen van komende zaterdag in Nigeria zo bijzonder zijn. De aanstaande verkiezingen in de grootste economie van Afrika zijn de spannendste ooit, zo klinkt het: voor het eerst is er géén gedoodverfde favoriet. Ze worden daarnaast gezien als de belangrijkste stembusgang sinds het land in 1999 een democratie werd. Belangrijk omdat zittend president Muhammadu Buhari na twee termijnen grondwettelijk niet herkozen kan worden, en er dus sowieso iemand anders het hoogste ambt gaat bekleden. En belangrijk omdat Buhari er een potje van heeft gemaakt.
Want, dat is de tweede reden waarom er zo veel van deze verkiezingen afhangt: het gaat niet goed met Nigeria. Het land wordt geteisterd door stijgende inflatie, exploderende werkloosheid, en bovendien, een verlammende corruptie die alle ontwikkeling in de weg staat.
“Tot 2010 nam de corruptie geleidelijk af” zegt Ayokunu Adedokun, een politicoloog uit Nigeria, verbonden aan de Universiteit Leiden, “maar sindsdien, onder Buhari, is het door het dak geschoten.” Die corruptie holt de economie uit. Het land met 200 miljoen inwoners heeft weliswaar het grootste BNP van heel Afrika, maar de welvaartsverdeling heeft zich zo scheef ontwikkeld dat de economische groei is vastgelopen, zegt Adedokun.
Voortdurende dreiging van terreur
Daarnaast is er de constante dreiging van terreur. Vooral in het noordoosten van het land, aan de grenzen met Tsjaad en Niger, heerst anarchie. Boko Haram is weliswaar op zijn retour, maar nog niet verslagen, en Islamitische Staat in West-Afrika neemt de afgelopen jaren langzaam hun rol over. In het zuiden van Nigeria is separatistische Ipob actief. Het land zucht onder de vele ontvoeringen door zowel deze groeperingen.
En dat ondanks ongezien harde repressie. In december bracht persbureau Reuters naar buiten dat het Nigeriaanse leger er een omvangrijk abortusprogramma op nahield, om ervoor te zorgen dat de door Boko Haram verkrachte vrouwen geen terroristenkinderen zouden baren. Ook zouden er mogelijk duizenden van deze kinderen standrechtelijk zijn geëxecuteerd.
Nigeria, kortom, staat er dus niet bepaald lekker op. En verfrissend genoeg is er deze verkiezingen een kandidaat voor het presidentschap die dat zonder gêne durft te zeggen.
De hoop van de jeugd
Onomwonden praat Peter Obi over zijn geliefde Nigeria als failed state. Een land waar flink de bezem doorheen moet. En deze politieke outsider moet dat gaan doen. Denk daarbij niet aan Donald Trump - het is geen populist die zich bedient van een simplistisch make Nigeria great again. De progressieve Peter Obi spiegelt zich liever aan Emmanuel Macron, de Franse president die het jaren terug zonder grote politieke partij achter zich tot president wist te schoppen.
Want Obi is ook zo’n kandidaat zonder grote partij, tussen twee mastodonten in. De APC en de PDP verdelen de macht, sinds Nigeria in 1999 een democratie werd. Obi komt deze verkiezingen uit voor de Arbeiderspartij, die tot nu toe op nauwelijks een handvol stemmen kon rekenen.
Obi beleefde na een succesvolle carrière in de bankenwereld een onkarakteristieke politieke loopbaan, door al meerdere politieke partijen te verslijten. Zo was hij tussen 2006 en 2014 gouverneur voor deelstaat Anambra voor de All Progressives Grand Alliance, maar stapte in 2014 over naar de PDP. Hij deed hiervoor bij de laatste landelijke verkiezingen in 2019 mee als kandidaat voor het vicepresidentschap, als running mate, overigens, van een van zijn huidige tegenstanders, PDP-kandidaat Atiku Abubakar.
Vorig jaar maakte hij bekend op te willen gaan voor het hoogste ambt, maar toen duidelijk werd dat hij door tegenwerking binnen de PDP in de voorverkiezingen geen kans zou maken, stapte hij over naar de veel kleinere Arbeiderspartij. Uit pragmatisme, wordt hem nu verweten, maar een pragmatisme dat hem zo maar eens het presidentschap zou kunnen opleveren.
Klaar met de puinhoop
De roep om een derde partij klinkt al heel lang, zegt politiek analist Mark Amaza vanuit Abuja. “Veel Nigerianen zijn teleurgesteld in de twee gevestigde partijen, dat is niet per se nieuw. Wat wel nieuw is dat de Arbeidspartij, door het enthousiasme dat Obi losmaakt, daadwerkelijk zo’n derde partij is geworden.”
Want, wederom net als Macron, zou de 61-jarige Obi wel eens kunnen winnen doordat hij erin slaagt de jongste generatie massaal richting de stembussen te krijgen. Het maakt dat hij in veel peilingen zelfs als winnaar wordt gezien.
De jeugd is klaar met de puinhoop die de twee grote partijen van het land hebben gemaakt, zegt journalist Kemi Busari, eveneens vanuit de Nigeriaanse hoofdstad. “Niet eerder was de jonge generatie zo betrokken bij deze verkiezingen.” En dat ziet ook Amaza: “De enorme toename van jonge stemmers - te zien bij de aanvragen voor een stempas - is een belangrijk verschil met voorgaande verkiezingen. Zo’n 9 miljoen jongeren stemmen voor de eerste keer, uit een totaal van 94 miljoen stemmen. Dat gaat in het voordeel werken van Obi, de kandidaat voor de jeugd. Bij een hoge opkomst zie ik hem winnen.”
Busari, die deze verkiezingscampagne als factchecker werkt, volgt hoe online de sentimenten rondom de verkiezingen zich ontwikkelen. Hij vertelt over hoe er online een beweging is ontstaan die zich de #Obidients noemen, voortgekomen uit de activistische #EndSARS-beweging, die enkele jaren terug demonstreerde tegen het aanhoudende politiegeweld in het land. De #Obidients worden niet aangestuurd door de Arbeiderspartij, maar voeren op eigen kracht campagne voor Peter Obi.
Zuinigheid
Want Obi is iemand die bij het volk staat. Iemand die confectie verkiest boven maatpakken, in interviews zegt maar twee paar schoenen te bezitten en altijd zelf zijn koffers draagt als hij op reis gaat. Iemand die weliswaar schatrijk is geworden in het bedrijfsleven, maar zuinigheid predikt.
“UIt zo iemand put de jongere generatie hoop voor Nigeria. Iemand met als voornaamste verkiezingsbelofte iets te doen aan de door gruwelijke corruptie geteisterde overheidsbureaucratie.” Obi wil het Nigeriaanse overheidsapparaat afslanken, en belooft de opbrengsten daarvan te investeren in onderwijs en de zorg, zegt politicoloog Adedokun.
Adedokun wijst op nog een belangrijke reden waarom verkiezingen bijzonder zijn. “Voor het eerst zijn met de drie grote kanshebbers de drie grootste stammen vertegenwoordigd: naast Atiku Abubakar (Haussa), Bola Tinubu (Yoruba), hebben nu ook de de Igbo met Peter Obi een kandidaat.”
Toch heeft Obi tijdens de campagne meermaals benadrukt dat het niet om etniciteit zou moeten gaan. Adedokun: “Dat is strategie - zijn Igbo-stam is de kleinste van de drie. Door zich neutraal op te stellen hoopt hij ook stemmen van de Haussa en Yoruba binnen te slepen.”
Uitstekende papieren
Op ideologisch gebied ontloopt Obi zijn twee grote concurrenten niet eens zozeer, zegt Amaza. “Zo willen alle kandidaten van benzinesubsidies af, die de overheid een fortuin kosten. Dat geld moet worden gestopt in onderwijs, investeringen in de gebrekkige infrastructuur, in de zorg. Er is ook consensus dat het veiligheidsapparaat moet worden hervormd.”
“Maar het gaat er vooral om hoezeer de kiezers er op vertrouwen dat deze beloftes daadwerkelijk worden nagekomen.” Peter Obi heeft wat dat betreft als oud-gouverneur van Anambra uitstekende papieren - er werd hem destijds zelfs verweten dat hij te weinig uitgaf. Daarnaast is er nog nooit een corruptiezaak tegen hem aangespannen, wat voor een Nigeriaans politicus tamelijk uniek is.
Zijn grote zwakte is alleen de partij waarvoor hij uitkomt, denkt Amaza. De Arbeiderspartij is, in vergelijking met de andere twee die tot nu toe grotendeels de macht verdelen in de regering en in de deelstaten van Nigeria, relatief klein en onervaren. Ze hebben nooit geregeerd, ook geen gouverneurschap gehad. Het heeft geen grote, landelijke partijstructuur - een manco in een land waar dit weekend meer dan 150.000 stembureaus worden ingericht. “Het is een beetje hetzelfde als dat de Groenen plots het Witte Huis tussen de Republikeinen en de Democraten vandaan zouden kapen.”
Aardverschuiving die de rest van de wereld zal voelen
Mocht Obi winnen, kortom, is dat een politieke aardverschuiving. En de gevolgen daarvan gaat niet alleen Nigeria zelf merken. Het land gold ooit als stabiele en stabiliserende factor in de regio. Met de afgelopen jaren in anarchie vervallen naburige landen als Niger, Mali, Tsjaad en Burkina Faso dreigt West-Afrika in een neerwaartse spiraal terecht te komen. Afrika, maar ook de wereld, kan het zich niet veroorloven dat ook Nigeria faalt - dat zou de hele regio met zich mee de afgrond in sleuren.
Andersom is ook waar: de grootte van het land en de economische macht die het vertegenwoordigt maakt dat Nigeria, als het slaagt, de potentie heeft het succesverhaal van China achterna te gaan en snel uit te groeien tot het productiehuis van de wereld, zo betoogde oud-correspondent Howard French onlangs in Foreign Policy. Dit zijn de verkiezingen die Nigeria kunnen maken of breken. Het maakt dat de gevolgen van deze verkiezingen wereldwijd gevoeld gaan worden.
French beschreef nog een laatste voornaam verschil tussen Peter Obi enerzijds en zijn twee grote tegenstrevers Bola Tinubu en Atiku Abubakar anderzijds. Kijk naar de verkiezingsslogans van deze twee politici die al lang meedraaien: ‘Het is onze beurt’ en ‘Ik heb mijn steentje bijgedragen’. Alsof ze recht hebben op het hoogste ambt - terwijl Obi er juist op blijft hameren dat hij het voor het land wil doen.
Dat was reden voor de invloedrijke oud-president Olesun Obesanjo om in januari in een lange open brief zijn steun voor Obi uit te spreken. “Jeugd van Nigeria, jullie tijd is gekomen, aan jullie om dit moment aan te grijpen. Als niet nu, dan nooit.”
Wie doen er nog meer mee in Nigeria?
De 70-jarige Bola Tinubu werd lang gezien als de onvermijdelijke troonopvolger van zijn partijgenoot Muhammadu Buhari. De oud-gouverneur van Lagos is al jaren een zeer invloedrijk figuur binnen zijn partij All Progressives Congress (APC), waar hij geldt als mannetjesmaker. Dat hij debatten met zijn tegenstanders vermijdt en weinig publiek optreedt deze verkiezingscampagne voedt speculaties over zijn gezondheid. Zelf ziet hij het presidentschap als iets onvermijdelijks - gezien zijn slogan ‘it’s my time’.
Wel hangt er een flinke zweem van corruptie om hem heen. Ook zou hij bij de vorige verkiezingen massaal stemmen hebben gekocht. Tinubu heeft als moslim een Kashim Shettima als running mate gekozen - eveneens moslim, wat volgens analisten de kansen dat het christelijke minderheid van Nigeria op de APC stemt aanzienlijk verkleint.
De grootste oppositiepartij People’s Democratic Party (PDP) heeft Atiku Abubakar naar voren geschoven. Net als Tinubu hoort Abubakar bij het politieke meubilair van Nigeria: de voormalig vicepresident deed al vijf keer een gooi naar het presidentschap. De verkiezing van 76-jarige Abubakar als presidentskandidaat zorgde voor verdeeldheid binnen zijn partij: hij komt, net als vertrekkend president Buhari, uit het noorden van het land - het is een ongeschreven regel dat noord en zuid elkaar afwisselen in de Nigeriaanse politiek. Ook Abubakar werd in zijn carrière meermaals van fraude, corruptie en nepotisme beschuldigd.
Vlak naast bovenstaande partijen en Obi’s Arbeiderspartij is er ook nog de tot voor kort relatief onbekende New Nigeria People’s Party (NNPP), die dankzij Rabiu Kwankwaso stijgende is in de peilingen. Hij zal de verkiezingen niet winnen, maar, afkomstig uit het noorden, dreigt hij wel belangrijke stemmen weg te kapen bij Tinubu en Abubakar. Daarmee kan de NNPP ervoor zorgen dat er een tweede ronde nodig zal zijn: om het presidentschap te winnen in Nigeria is er niet alleen nationaal een meerderheid van de stemmen nog, maar ook minstens een kwart van de stemmen in 24 van de 36 deelstaten.
Lees ook:
In Nigeria dreigt heel veel geld waardeloos te worden door verplichte briefjeswissel
De Centrale Bank van Nigeria heeft inwoners van het land zes weken de tijd geven hun contanten te wisselen voor nieuwe versies van de meest waardevolle briefjes. Alleen blijkt dat nieuwe geld er in veel gevallen niet te zijn.
