In België maakt de motivatie plaats voor ‘moetivatie’

Het lijkt wel hoogzomer in de Brusselse wijk Kuregem. Mannen zitten iets te dicht op elkaar op bankjes, jongeren staan in groepjes. Normaal gesproken niets raars, maar nu is het officieel verboden. Belgen mogen niet op bankjes zitten, en ook niet samenscholen vanwege het coronavirus. Maar in deze wijk, waar veel mensen weinig vierkante meters delen, gebeurt het toch.

“Je kunt niet de hele dag binnen zitten”, verklaart Ismek Bagci (70). Hij woont in een appartement met zijn vrouw en zoon. Dat gaat, maar een balkon of tuin hebben ze niet. “Een tuin? Waar wilt u die vinden in een stad als Brussel”, zegt hij.

Bagci zit op een stapel kistjes voor een gesloten café. De vriend met wie hij in gesprek is zit twee meter verderop. “De hele tijd rechtop staan gaat niet”, lacht hij. Bagci is als oudere officieel ontheven van het verbod om op een bankje buiten te zitten. “Maar als de politie langskomt gebaren ze ‘opstaan’. We letten op en zitten hier maar een half uurtje, soms drie kwartier.”

Hier in Kuregem – een van de armste buurten van de Belgische hoofdstad – sloeg afgelopen weekend de vlam in de pan. Enkele tientallen jongeren en de politie raakten slaags nadat een negentienjarige jongen vrijdagavond omkwam bij een politieachtervolging. De jongen zat op een scooter en zou gevlucht zijn voor een corona-controle; scooter rijden mag in België momenteel alleen wanneer je naar je – essentiële – werk gaat.

Maar niet alleen in achterstandswijken lappen jonge Belgen de corona-maatregelen van de regering-Wilmès aan hun laars. De motivatie om de maatregelen na te leven daalt in het hele land, zegt hoogleraar psychologie Maarten Vansteenkiste van de Universiteit Gent. Hij meet dagelijks in een onlinebevraging de motivatie van Belgen om zich aan de restricties te houden. Met name mensen onder de 35 jaar zijn daar steeds minder toe bereid. “Dat is zorgwekkend omdat de eigen motivatie voorspelt of mensen nonchalant met de regels zullen omspringen.”

‘Lichte’ lockdown is strenger dan in Nederland

Waar de Nederlandse premier Rutte spreekt van een 'intelligente lockdown', noemt premier Sophie Wilmès de Belgische variant ‘licht’. Feit is dat er in België minder mag: kinderen bijvoorbeeld mogen niet samenspelen, niet in speeltuinen komen en niet in het park zitten. Bovendien deelt de politie veelvuldig boetes uit. Woensdagavond kondigde Wilmès aan dat de maatregelen tot en met 3 mei blijven gelden.

Toch begint ook in politieke kringen het verzet tegen sommige maatregelen te groeien. De inwoners van Kuregem en andere achterstandswijken kregen deze week bijval van de populistische rechtse N-VA. Partijvoorzitter en Antwerps burgemeester Bart De Wever zei in het Vlaamse tv-programma Terzake dat hij in zijn stad geen boetes laat uitdelen aan wie alleen op een bankje zit. “Mensen die in een grote villa wonen en een mooie tuin hebben, zoals ik, zeggen ‘blijf binnen’. Maar als je in een klein appartement woont met een groot gezin weegt zo’n huisarrest heel zwaar.”

“De vermoeidheid begint te wegen en de overheid legt niet altijd goed uit waarom iets niet mag. Daardoor daalt de motivatie”, zegt Vansteenkiste. “Ondertussen neemt de ‘moetivatie’ toe door de dreiging van boetes en de kans om kritiek te krijgen van anderen. Als je de druk opvoert, vrees ik dat dat olie op het vuur wordt en dat op een bepaald ogenblik mensen in verzet gaan.”

Lees ook:

België gaat nog verder op slot, maar niet helemaal.

Veel winkels moeten dicht, onderlinge contacten worden zeer beperkt. Wandelen en joggen in parken en bossen mag nog.