Ik snap maar weinig van het wensenritueel bij de kerk in Istanbul

Het is donderdagochtend, het miezert. Ik ben geen kerkganger, maar toch sta ik in de behoorlijk lange rij voor de Ayin Biri-kerk. Die naam betekent letterlijk eerste van de maand, omdat deze kerk alleen op de eerste dag van elke maand open is.

Dat mensen uit heel Istanbul hierheen komen is niet omdat de kerk zo prachtig is, of omdat er een speciale dienst is. De reden dat het zo ontzettend druk is, is het speciale wensritueel dat mensen in deze kerk uitvoeren.

Het wensen begint met het kopen van bedeltjes bij de verschillende verkopers buiten de deur. Ritueel of commercie, het is maar net hoe je het bekijkt: de keus aan wensen is in ieder geval enorm. Een plastic bakje met hartjes voor de liefde, een amulet met ringen voor een goed huwelijk, een klavertje vier voor geluk en zo zijn er ook nog wensen voor het huis, een auto, geld, carrière, oneindige liefde, enzovoorts.

Ik heb keuzestress. Voor 5 lira per hanger, omgerekend zo’n 25 eurocent, zou ik eigenlijk wel alles willen wensen. Om niet hebberig te lijken, kies ik, vrij afgezaagd, voor geluk en gezondheid.

Haribosnoep en Turks fruit

Na het kopen van de amuletten loopt de rij via de binnenplaats naar de kleine, witte kerk. Het wachten is verrassend gezellig. Een vrouw heeft een grote zak Haribo-snoep meegenomen en deelt vrolijk uit, een ander komt langs met Turks fruit.

Zo is het een bonte verzameling van vooral vrouwen: jong, oud, Turks, maar ik meen ook Russisch te horen. Dat de meeste bezoekers moslim zijn maakt niet uit, mensen vinden elkaar in hun gedeelde hoop dat hun wensen uitkomen.

De optimistische stemming wordt kort onderbroken als een vrouw woest de kerk uit komt stampen. “Koop geen kaarsen! Ze hebben de prijs verhoogd naar 10 lira”, schreeuwt ze over het binnenplein, met drie kaarsen in haar hand. Ook de kerk heeft te maken met inflatie.

Eenmaal in de kerk koop je een aantal gouden sleutels, daar hang je de amuletten aan vast. Een meisje in de rij laat me haar hand vol sleutels zien: eentje voor een PhD-plek in Amsterdam, eentje voor een EU-paspoort en andere voor gezondheid, geluk en liefde.

Zes keer de sleutel omdraaien

Daarna komt het voor mij ongemakkelijke gedeelte. Iedereen gaat heel serieus met deze sleutels rondjes krassen op de glasplaat die voor de christelijke iconen hangt. Ondertussen maken ze een beweging alsof ze een slot opendraaien. Zo gaan ze de tientallen iconen en andere religieuze objecten langs.

Nu ben ik in vele kerken geweest, maar dit is voor mij een nieuwe ervaring. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, probeer ik de anderen na te doen. Drie rondjes op de glasplaat, zes keer de sleutel om draaien. Aan het gegrinnik van de vrouw achter mij in de rij te horen, gaat dat niet heel overtuigend.

Meer dan een uur later sta ik weer buiten, met twee sleutels en twee bedeltjes. Als mijn wensen uitkomen, is de bedoeling de sleutels terug te brengen naar de kerk.

Bij de uitgang vraag ik een van de kerkmedewerkers hoe dit wensenritueel eigenlijk is ontstaan. Hij heeft geen idee, want met de orthodoxe kerk heeft het weinig te maken. Al die verkopers, de enorme rij, het gekras op de iconen, hij snapt er niks van.

Nee, ik eigenlijk ook niet. Toch hoop ik stiekem volgende maand terug te gaan om mijn sleutels in te leveren.