IAEA waarschuwt voor verhoogde kans op kernramp Zaporizja

Zijn vorige bezoek aan Oekraïne, in september, was compleet wildwest. Toen moest Rafael Grossi, chef van het Internationaal Atoomenergie-agentschap IAEA, urenlang wachten voordat hij door de frontlinie en op het terrein van de kerncentrale van Zaporizja was doorgedrongen.

Destijds hadden de Russen de centrale in de vroege ochtenduren beschoten, zo memoreert de ex-directeur van de centrale, Ihor Moerasjov in een ijzingwekkend verhaal in The New York Times van dinsdag. Daarin doet Moerasjov een boekje open over de Russische terreur jegens de werknemers, en de risico’s waaraan ze de kerncentrale blootstellen.

Rossi’s bezoek aan de centrale woensdag verliep iets minder gestrest, maar de IAEA-chef moest wel op eieren lopen. Hij probeert al maandenlang Russen en Oekraïners zover te krijgen dat ze rond de centrale een gedemilitariseerde zone creëren. Omdat hij zowel met de Russen als met de Oekraïners in gesprek moet blijven, vermijdt hij één partij aan te wijzen als de veroorzaker van de permanente crisistoestand in en rond de centrale.

Dichtbij het front

“Ik probeer realistische maatregelen voor te stellen die beide partijen moeten goedkeuren”, zei hij woensdag op het bedrijfsterrein. Hij hoopt spoedig met de autoriteiten in Rusland door te praten.

De kerncentrale, Europa’s grootste, ligt dichtbij het front, vijftig kilometer onder de door de Russen niet-veroverde stad Zaporizja. Vorige week nog vielen daar Russische raketten. Regelmatig wordt bij gevechten de enige elektriciteitsleiding naar de centrale geraakt. Dat is zeer alarmerend: de zes reactoren van de centrale zijn stilgelegd, maar de radioactieve brandstofstaven moeten gekoeld worden. Zes maal is de stroom door beschietingen uitgevallen, en moesten diesel-noodaggregaten het koelsysteem op gang houden. Vallen die aggregaten uit, dan veroorzaakt een meltdown een kernramp.

Dobbelsteen

“Iedere keer rollen we met een dobbelsteen”, zei Grossi op 9 maart, toen de stroom in de centrale weer uitviel. “Als we dat keer op keer laten gebeuren, is het op een dag gedaan met ons geluk.” Sinds Grossi’s eerste bezoek in september heeft de IAEA een roulerend waarnemersteam in de centrale gestationeerd. “Die melden dagelijks aanvallen en geluid van zware wapens”, zei Grossi. Hij is zeer ongerust omdat beide partijen zich lijken op te maken voor een offensief in het gebied, met nog meer kans op een ramp. “De concentratie van troepen en militair materieel is exponentieel gegroeid in de buurt van de centrale.”

Ook in de centrale zelf loert het gevaar. De Russen parkeren er hun oorlogsmaterieel, zo vertelt ex-directeur Moerasjov in de The New York Times. De IAEA-waarnemers staan machteloos, zegt hij. Moerasjov werd in oktober mishandeld en gedwongen om in een video het Oekraïense leger te beschuldigen van het beschieten van de centrale. Daarna mocht hij weg. Ook andere werknemers riskeren slaag in een detentiecentrum, ‘de kuil’ genoemd.

Volgens het verantwoordelijke Oekraïense staatsbedrijf Energoatom werken nu nog zo’n 11.000 werknemers in de centrale. Ze staan onder druk om vóór 1 april arbeidscontracten te tekenen van het Russische atoomagentschap Rosatom. Velen weigeren dat. Tweehonderd werknemers zijn vastgezet, dertig ‘verdwenen’.

Lees ook:

Rusland bestookt Oekraïne met raketten en drones

Zeker zes Oekraïense burgers zijn gedood bij een grootscheepse Russische aanval met raketten.