Human Rights Watch-rapport bevestigt massale deportaties van Oekraïners

Het is verboden volgens bepalingen van het internationaal recht, maar Rusland heeft onder dwang massaal Oekraïense oorlogsvluchtelingen gedeporteerd naar locaties onder die Russische controle staan, stelt mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch in een donderdag gepubliceerd rapport.

In het zogeheten ‘filtratieproces’ worden burgers, soms wekenlang, vastgehouden en verhoord over hun sympathie voor Oekraïne. De organisatie interviewde vijftig vluchtelingen die de filtratie ondergaan hebben. Sommigen moesten verklaringen ondertekenen dat ze getuigen waren geweest van misdaden van het Oekraïense leger. Ook zoeken Russen in mobiele telefoons naar pro-Oekraïense uitingen.

Human Rights Watch concludeert dat Rusland systematisch Oekraïners belet naar gebieden te vluchten die worden beheerst door de Oekraïners. Inwoners van Marioepol die beschikten over het geld en vervoersmiddelen is dat wel gelukt, maar wie aangewezen was op Russisch transport werd gedwongen overgebracht naar Rusland of naar gebieden die onder Russische controle staan.

“Natuurlijk zouden we naar Oekraïne zijn gevlucht als we de kans hadden gehad”, vertelde een vrouw die was gevlucht uit Marioepol. “Maar we hadden geen keuze, geen mogelijkheid om daarheen te gaan.”

Martelingen en verdwijningen

Hoeveel mensen gedeporteerd zijn is moeilijk vast te stellen, aldus het rapport. In juni claimde Oekraïne dat 1,2 miljoen Oekraïners gedwongen in Rusland eindigden. Het Russische staatspersbureau Tass rapporteerde eind juli dat 2,8 miljoen Oekraïners naar Rusland ‘gevlucht’ zijn, onder wie 448.000 kinderen.

Sommige Oekraïense mannen vertelden dat ze vrijwillig naar Rusland zijn gevlucht, om te ontkomen aan de Oekraïense mobilisatie, die geldt voor mannen tussen de 18 en 60 jaar. Soms proberen vluchtelingen via Rusland naar het Westen te ontkomen, vaak via de Baltische staten.

Oekraïners die eruit worden ‘gefilterd’, bijvoorbeeld omdat ze worden verdacht van banden met het Oekraïense leger, worden vaak overgebracht naar kampen in de ‘volksrepubliek’ Donetsk. Volgens de organisatie bestaan er ‘ernstige aanwijzingen’ dat ze daar worden gemarteld of ‘verdwijnen’.

Zeker 21 kampen in en rond Donetsk

Amerikaanse onderzoekers van de Yale-universiteit hebben zeker 21 kampen geteld in en rond Donetsk, in gebied dat onder controle staat van het Russische leger en pro-Russische opstandelingen. In voormalige scholen, gevangenissen en marktgebouwen worden Oekraïense vluchtelingen en krijgsgevangenen vastgehouden en verhoord, zo staat in hun vorige week vrijgegeven onderzoek.

Het rapport is opgesteld met steun van de Amerikaanse overheid, met de bedoeling bewijsmateriaal te verzamelen om Russische verantwoordelijken voor oorlogsmisdaden en wreedheden in Oekraïne te vervolgen. De onderzoekers maakten gebruik van satellietbeelden en andere openbare bronnen.

Bij een gevangeniscomplex in Olenivka tonen satellietbeelden sporen van massagraven. Dat bevestigt wat een voormalige gevangene vertelde, dat gevangenen gedwongen werden om graven te maken. Het rapport citeert andere bronnen waaruit blijkt dat in dit kamp gevangenen in overbevolkte cellen geen ruimte hebben om te slapen, weinig of geen toegang hebben tot water om zich te wassen, te weinig te eten krijgen, dwangarbeid moeten verrichten en worden geslagen en gemarteld.

Rusland liet bom in kamp ontploffen

De vermoedelijke graven waren er volgens de onderzoekers al in april, en eind juli kwamen er verse graven bij, dus al voordat in dit kamp op 29 juli volgens Russische bronnen 53 Oekraïense krijgsgevangenen om het leven kwamen door explosies. Rusland beschuldigde Oekraïne toen van een raketaanval op het kamp, maar Oekraïne en westerse onderzoekers denken dat Rusland er een bom liet ontploffen, wellicht om getuigen en slachtoffers van mishandeling te laten ‘verdwijnen’.

Het Internationale Rode Kruis ICRC maakte donderdag bekend dat Rusland pertinent weigert om waarnemers van de organisatie te laten praten met krijgsgevangenen in dit kamp. “Het is een absolute plicht om de ICRC toegang te geven”, zei directeur-generaal Robert Mardini. Volgens de organisatie zitten er vermoedelijk 1800 krijgsgevangen Oekraïense militairen uit de Azovstal-fabriek in het kamp.

Lees ook:

Hanna vluchtte uit Oekraïne via Rusland. ‘Mensen die positief denken over Oekraïne laten ze niet gaan’

Oekraïners die vanuit bezette gebieden naar Rusland vluchten moeten door de ‘filtratie’, een screening-procedure. ‘Ze hebben wapens. Wat kun je beginnen?’