Hongaarse theaterstudenten bezetten universiteitspand uit protest tegen inmenging kunstonderwijs

Een oudere man steekt de Vas-straat in het centrum van Boedapest over, met een familiepak wc-papier onder zijn arm. Met weinig gevoel voor ceremonie overhandigt hij het aan een student, waarna hij snel weer doorloopt. Een andere student neemt net een stapel pizza’s aan, die ze haastig naar binnen brengt.

De ingang van de SzFE, een universiteit voor theater- en filmwetenschappen in Boedapest, is dichtgeplakt met rood-witte tape: alleen studenten wurmen zich af en toe door het plastic dat wappert in de wind. Behalve de studenten en een aantal leraren is er niemand welkom, sinds studenten het gebouw maandagavond bezetten uit protest tegen de privatisering van hun school en de politieke inmenging die daar volgens hen het gevolg van zal zijn.

Een klaslokaal vol eten

Een aantal maanden geleden werd de privatisering van de SzFE aangekondigd. De school zou formeel ondergebracht worden in een stichting onder leiding van Attila Vidnyánszky: een bekende bondgenoot van de conservatieve premier Viktor Orbán. De boze studenten waren al bang dat de privatisering, die volgens de regering bedoeld is om het onderwijs efficiënter te maken (en om juist voor méér onafhankelijkheid ten opzichte van de overheid te zorgen), in werkelijkheid een poging is om de autonomie van de universiteit in te dammen. Maandag werden ze in dat idee bevestigd toen bleek dat het oude universiteitsbestuur door de hervorming het leeuwendeel van zijn macht kwijtraakt aan de stichting.

Stichtingsvoorzitter Vidnyánszky noemt zichzelf een ‘cultureel nationalist’ – persoonlijke waarden die ook terug te zien zijn in het repertoire van het Nationaal Theater, waar hij sinds 2013 de baas van is. Dat ook het onderwijs aan de SzFE onder zijn bestuur zal veranderen, ontkent hij niet. “Er is al generaties sprake van een soort elitisme aan de universiteit wat betreft bepaalde manieren van denken, methoden en concepten”, zei hij deze week in een interview. “Het oude bestuur kan zich niet voorstellen dat ‘onze manier van denken’ ook een plaats heeft in het curriculum.”

De student-bezetters zien dat niet zitten, en eisten dinsdag tijdens een gespannen persconferentie het vertrek van het nieuwe bestuur, volledig herstel van de autonomie van de universiteit en teruggave van alle rechten aan het oude bestuur. Op woensdagochtend, na twee nachtjes slapen in het universiteitsgebouw, is de sfeer er opgetogen: de studenten hebben inmiddels al zoveel eten gekregen van sympathisanten dat ze een deel hebben moeten weggeven aan daklozen. De mensen blíjven maar aanfietsen met etenswaren en wc-papier. “Er is binnen inmiddels een heel klaslokaal vol met eten”, lacht student Tibor Csernó.

Privatisering van universiteiten

“In de aula staan tenten, en overal liggen matjes”, vertelt Csernó. “Dit kan namelijk wel even duren.” Hij is lid van een studentenvakbond die opgericht is om dit soort bestuurswijzigingen te bestrijden. Want de SzFE is niet de eerste school die onder een stichting ondergebracht is: er zijn tot nu toe zes universiteiten geprivatiseerd, waaronder de economische Corvinus-universiteit. Voorheen vielen de universiteiten onder de overheid, maar hadden ze zelfbestuur. Nu zijn de universiteiten geprivatiseerd en vallen ze onder dit soort speciaal opgerichte stichtingen. De raden van toezicht daarvan worden echter aangesteld door de regering, en bestaan deels uit mensen dicht bij Orbán, zoals Vidnyánszky.

Twee jaar geleden stelde premier Orbán tijdens een toespraak dat het tijd was dat de waarden waarop zijn politieke beleid gebaseerd is, ook in de culturele wereld meer een plek zouden krijgen. De vrees onder zijn critici is dat dát het eigenlijke doel van dit soort hervormingen is. Maar de regering stelt dat ze de artistieke en academische vrijheid zo juist bevordert. Volgens pro-regeringscommentatoren zijn de studenten politiek beïnvloed door het linkse universiteitsbestuur, en worden ze nu als ‘pionnen’ ingezet.

Salarisverhoging

Maar, zeggen critici van de regering, het is niet ondenkbaar dat academische vrijheid onder Orbán ingeperkt kan worden; dat gebeurde al eerder: twee jaar geleden werd bijvoorbeeld het vak ‘genderstudies’ plotseling geschrapt van de lijst met geaccrediteerde studies, omdat daarbinnen volgens de regering een ideologie, en niet een wetenschap werd onderwezen.

Toch is aan de andere universiteiten die geprivatiseerd zijn voorlopig niets gebeurd dat je ‘politieke inmenging’ zou kunnen noemen: aan Corvinus hebben de docenten alleen een salarisverhoging gehad. “Dat is ook niet hoe deze regering te werk gaat,” brengt student Csernó daar tegenin, terwijl hij zijn hoofd schudt. “Dingen te snel doen zorgt voor meer protest. Ze zorgen eerst dat het hele plan is uitgevoerd: pas dan komen de ontslagen en de politieke inmenging. Geloof mij: als we nu niets doen, dan zijn onze universiteiten over tien jaar onherkenbaar.”

Lees ook:

Dit zijn de Hongaarse jongeren die strijden tegen het repressieve regime van Orbán

Hongaren maken zich grote zorgen: het repressieve regime van Viktor Orbán jaagt hoogopgeleide jongeren naar het Westen. De politieke partij Momentum probeert iets te doen. ‘Er is gewoon behoefte aan mensen die iets organiseren.’

Het liberale paradepaardje van filantroop George Soros is verdreven uit Boedapest

Twee jaar geleden viel het doek voor de liberale Central European University (CEU) in Boedapest. De universiteit verhuisde naar Wenen wegens toenemende repressie. Een portret van het pronkstuk van filantroop George Soros.