Hoe Rutte opeens de grootste lhbti+-activist werd in Brussel

Dat politiek op het allerhoogste niveau soms ook de allerheftigste emoties kan losmaken, hoe steriel de vergaderzaal ook is, bleek donderdagavond op de Europese top in Brussel. “Er waren weinig droge ogen in de kamer”, zei demissionair premier Mark Rutte over het ‘zeer emotionele pleidooi’ dat zijn Luxemburgse ambtgenoot Xavier Bettel hield over homoseksualiteit.

Aan de orde was de nieuwe Hongaarse wetgeving over seksuele voorlichting en het wegmoffelen daarin voor 18-minners van homoseksualiteit en andere ‘afwijkingen’ van de heteronorm. Bettel, getrouwd met een man, haalde tegenover het leidersgezelschap – met name de Hongaarse premier Orbán – jeugdherinneringen op over hoe moeilijk het was om uit de kast te komen. “Mijn moeder haat het dat ik homo ben”, zou Bettel hebben gezegd. Daarvoor had hij al gewaarschuwd voor de kans op hogere zelfmoordcijfers onder jongeren door de Hongaarse wet.

Hoe spontaan was Ruttes ‘Pleur op, d’r uit’?

In de openbaarheid was het echter niet Bettel, maar Rutte die de meeste aandacht trok. Met een verbale hamer sloeg hij donderdag op de ‘schaamteloze’ Orbán in. Hij zei Hongarije ‘op de knieën’ te willen krijgen wat deze wet betreft. In een variant op zijn eerdere, voor binnenlands gebruik bedoelde ‘pleur op’-opmerking (over niet-integrerende Turkse Nederlanders) stelde hij zijn Hongaarse ambtgenoot voor de keus: ofwel de EU-grondrechten respecteren, ofwel ‘d’r uit’ – wegwezen uit de EU dus.

Had Rutte van tevoren al besloten om die lhbti+-activistische hoofdrol in Brussel op te eisen of gebeurde dat min of meer spontaan? Vaststaat dat er sprake was van een Benelux-offensief, en Rutte is daarin nu eenmaal de meest ervaren regeringsleider. Ook zijn Belgische ambtgenoot Alexander De Croo liet zich niet onbetuigd. Die noemde de Hongaarse wet ‘achterlijk’ en zou tijdens de top tegen Orbán hebben gezegd: “Homoseksueel zijn is geen keuze, homofoob zijn wel”.

Punten scoren tegen Orbán-fan Wilders

Eerder deze week namen de drie Benelux-landen al het initiatief, tijdens een EU-ministersvergadering, voor een sterk afkeurende verklaring over de Hongaarse wet. Dertien andere landen ondertekenden die, waaronder de ‘grote vier’ Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje.

Bettel, De Croo en Rutte behoren alle drie tot de liberale Europese familie, die lhbti+-rechten hoog in het vaandel heeft staan. Daarnaast zal Rutte bij zijn ferme optreden ook wel een binnenlands belang op het oog hebben gehad. De controverse rond de Hongaarse wet is voor hem een ideaal onderwerp om in Den Haag punten mee te scoren tegen een van zijn grootste plaaggeesten, PVV-leider Geert Wilders. Die geldt als groot Orbán-fan.

Dat Orbán en Rutte geen vrienden zijn, bleek vorig jaar zomer al tijdens de taaie EU-begrotingsonderhandelingen. Toen hamerde Rutte op een strakke koppeling tussen de EU-subsidies en respect voor de rechtsstaat. “Die Nederlandse man is de echte verantwoordelijke voor de hele puinhoop waarin we zitten”, zei Orbán toen dat overleg zo stroef verliep.

Zaken van een lange adem

Heftige emoties en woordenwisselingen dus, maar wat leveren ze op? Heeft de EU wel iets in te brengen tegen de Hongaarse wet?

Voorlopig niet. Er zijn wel procedures tegen duidelijke schendingen van EU-rechtsregels, maar dat zijn zaken van lange adem. Als eerste stap van een zogeheten inbreukprocedure kan de Europese Commissie een ‘ingebrekestelling’ naar Boedapest sturen. Die zit er ook snel aan te komen. Hongarije heeft twee maanden de tijd om op zo’n eerste brief te reageren.

Zo kan het nog jarenlang heen en weer gaan, tot een eventuele uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Maar dan zijn de Hongaarse parlementsverkiezingen (in de eerste helft van volgend jaar) allang voorbij.

Lees ook:
Rutte krijgt steun bij harde botsing met Orbán

De meeste EU-regeringsleiders zijn fel over de Hongaarse wet die kinderen moet ‘beschermen’ tegen lhbti+-informatie. Premier Viktor Orbán wijst kritiek van de hand.

Brussel en Boedapest roepen ‘schande’ naar elkaar

Verontwaardiging over Hongaarse lhbti+-wetten overschaduwt de komende EU-top. De Europese Commissie zint op maatregelen.