Hoe de steun voor de Spaanse monarchie gestaag afbrokkelt

De afgang van Juan Carlos, die als sjoemelende ex-koning met de staart tussen de benen de wijk heeft genomen naar het buitenland, draagt zeker bij aan de dalende populariteit van de Spaanse monarchie. Maar hij is zeker niet de enige ‘schuldige’. Er zijn meer personen én redenen voor de luider wordende roep om van het land een republiek te maken, al zal dat zeker niet van de ene op de andere dag zijn beslag krijgen.

Geruchtmakend was ook de veroordeling wegens fraude van Juan Carlos’ schoonzoon, Iñaki Urdangarin, in 2016. De oud-handballer zit in de gevangenis. Zijn echtgenote, Juan Carlos’ dochter Cristina, kwam ervan af met een boete wegens medeplichtigheid. Ze raakte haar hertoginnetitel kwijt.

Nog zwaarwegender was het optreden van Felipe VI, koning sinds 2014, in de hele episode rond het illegale Catalaanse onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober 2017. Beelden van politiegeweld gingen de hele wereld over. Enkele dagen later richtte Felipe zich in een tv-toespraak tot het volk, waarin hij de Catalaanse separatistenleiders beschuldigde van ‘onverantwoordelijk gedrag’. Geen woord over het politiegeweld, geen enkel blijk van begrip voor het Catalaanse streven naar meer autonomie, al kan algehele onafhankelijkheid tot op de dag van vandaag nog steeds niet rekenen op de steun van een afgetekende meerderheid in Catalonië.

Met die toespraak verspeelde de Spaanse koning volgens velen – en heus niet alleen Catalanen – zijn rol als neutrale factor in gevoelige politieke kwesties. Hij koos partij, waar hij als monarch bruggen zou moeten bouwen.

Het spreekt vanzelf dat de monarchie het vanaf dat moment in Catalonië helemaal verbruid had, al lag haar populariteit daar al heel lang op ongeveer het niveau van de ‘koninklijke’ voetbalclub Real Madrid, aartsrivaal van FC Barcelona.

Maar ook in andere regio’s zat beweging. In sommige gemeenten werden lokale volksraadplegingen over de monarchie gehouden. Die hadden allemaal geen officiële status en waren vaak zeer kleinschalig, maar tot op het koningsgezinde Majorca – waar Juan Carlos zijn zomerverblijf had – kreeg de roep om een republiek een afgetekende meerderheid.

Eind vorig jaar hield de links-populistische partij Podemos – inmiddels in de regering – een tweedaags congres in Madrid onder het motto ‘Adiós monarquía, hola democracia’.

Nationale opiniepeilingen over de monarchie, die een wat betrouwbaarder beeld geven dan gemeentelijke referenda, laten een wisselend en verdeeld beeld zien. Toen Felipe VI zes jaar geleden Juan Carlos opvolgde, stond 55,7 van de ondervraagde Spanjaarden achter het koningshuis, 5,8 procentpunten meer dan een half jaar ervoor. In een recentere peiling van YouGov zegt bijna de helft van de respondenten voor een republiek te zijn.

Het officiële sociologische onderzoeksbureau van de overheid, het Centro de Investigaciones Sociológicas, heeft de monarchie-vraag in 2015 verwijderd uit zijn jaarlijkse enquêtes. “Omdat ze bang zijn voor het antwoord”, zeggen critici.

Lees ook:
Van corruptie verdachte Spaanse ex-koning vertrekt uit Spanje

De van corruptie verdachte Spaanse ex-koning Juan Carlos heeft besloten Spanje te verlaten. Dat maakte het Spaanse Koninklijk Huis bekend door een brief van de voormalige vorst aan de huidige koning Felipe, zijn zoon, te publiceren.

De eens gevierde Spaanse koning Juan Carlos wankelt als nooit tevoren

Nieuwe schandalen brengen Juan Carlos 1, de voormalige koning van Spanje, andermaal ernstig in het nauw.