Hoe Biden Poetin aanpakt: precies zoals Obama het níet deed

Mocht Rusland Oekraïne inderdaad binnenvallen, dan kan in ieder geval niemand zeggen dat dat als een donderslag bij heldere hemel komt. Dat was in 2014 wel anders, toen er ineens uit het niets ‘groene mannetjes’ op het Oekraïense schiereiland de Krim opdoken, en Poetin aanvankelijk glashard ontkende dat die Russisch waren, tot het moment dat de Russische machtsovername er een voldongen feit was.

Nu zingen vergelijkbare scenario’s al weken rond. Donderdagavond gaf de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Antony Blinken bij de VN-Veiligheidsraad nog een gedetailleerde beschrijving van hoe een Russische inval zou verlopen: de mogelijke gefabriceerde aanleidingen voor oorlog waar Rusland op studeert en de verschillende stadia van de troepenopmars.

Twee weken geleden had Washington al gedetailleerde plannen gelekt voor een video van een Oekraïense aanval die de Russen op dat moment in scène aan het zetten zouden zijn en die een voorwendsel voor een invasie zou moeten leveren.

Nu mag de hele wereld meegenieten

Een briefing van de inlichtingendiensten vindt normaal gesproken plaats voor een zeer select gezelschap. Maar de afgelopen weken mag de hele wereld zo'n beetje in real time meegenieten van wat Amerikaanse spionnen nu weer ontdekt hebben, of ontdekt zeggen te hebben over de Russische voorbereidingen voor een conflict met Oekraïne. Amerika gaf zelfs een mogelijke datum voor een invasie: afgelopen woensdag.

Niet alleen de hoeveelheid informatie die vrijgegeven wordt valt op, ook de weinig diplomatieke manier waarop het diplomatieke spel gespeeld wordt. Toen Rusland op woensdag, de door de Amerikanen voorspelde invasiedag, signalen afgaf dat het wilde de-escaleren door troepen terug te trekken, beantwoordde Amerika dat botweg met het vrijgeven van meer inlichtingen.

Daaruit zou blijken dat Rusland juist doorgaat met de opbouw van troepen. Op vrijdag kregen we een nieuwe tussenstand: het zouden er inmiddels 190.000 zijn, en ze bewegen zich naar de Oekraïense grens toe.

Het lijkt erop dat Biden met zijn agressieve strategie de valkuilen wil vermijden waar de Amerikanen, volgens zijn eigen analyse, in 2014 wel intrapten. Biden was toen vicepresident onder Barack Obama en belast met het dossier-Oekraïne.

Obama wilde de Russen niet voor het hoofd stoten en besloot Oekraïne nauwelijks wapens te leveren. Dat bleek niet het verschil te maken: Poetin pikte de Krim in. Die inname kwam bovendien zo onverwacht dat nog weken daarna in politiek Washington de vraag nagalmde: waarom werden we hier zo door overvallen?

Let op, zeggen de Amerikanen

Poetin met beloftes en beleefdheden paaien, is zinloos, concludeerde Biden. Dat ziet hij slechts als een teken van zwakte. Je moet duidelijke lijnen trekken, wat destijds niet gebeurde. ‘Washington en partners kunnen niet alleen verdedigend spelen. Ze moeten ook overeenkomen om betekenisvolle kosten op te leggen aan Moskou als ze bewijs van wangedrag ontdekken’, schreef Biden in 2018 in een essay in Foreign Affairs.

Het openbaar maken van de plannen van het Kremlin is niet alleen een poging om gefabriceerde aanleidingen bij voorbaat onschadelijk te maken. Het is ook een vorm van intimidatie. Let op, zeggen de Amerikanen tegen de Russen, we weten precies wat jullie uitvoeren, en we kijken mee.

Ze hopen dat daardoor wantrouwen in de Russische oorlogsorganisatie wordt ingebracht. Als ze daar niet weten wie de mol is of waar het lek precies zit, kan dat een factor zijn in de beslissing om al dan niet ten strijde te trekken. Je wilt immers wel dat de rijen gesloten zijn.

Maar gevaren heeft de strategie ook. Want wie kan controleren of de Amerikanen de waarheid spreken? Iedereen herinnert zich nog de gefabriceerde aanleiding waarmee ze zelf in 2003 ten strijde trokken tegen Irak – massavernietigingswapens die nooit gevonden werden. Naarmate meer Amerikaanse voorspellingen niet uitkomen, gaan ze holler klinken.

De ingebakken paradox

Dat is de paradox die sowieso zit ingebakken in de strategie van het openbaar maken van Russische oorlogsplannen: als ze hun doel bereiken, dan verijdelen ze die plannen. Maar achteraf lijkt het dan of de Amerikanen overdreven reageerden – de Russische minister van buitenlandse zaken Sergei Lavrov maakt zich daar al weken vrolijk over.

De Russen daarentegen hebben altijd een goed verhaal. Als het toch oorlog wordt, kunnen ze dat mede aan de Amerikaanse onwil om te de-escaleren wijten. En als het geen oorlog wordt, kunnen ze simpelweg herhalen: wij hebben toch altijd gezegd dat het alleen maar een oefening was?

Lees ook:

Wat kan diplomatie nog bereiken in de Oekraïnecrisis? Een oud-topdiplomaat zoekt uitwegen

‘Ten eerste: ik snap niks van de strategie van de Russen en de Amerikanen. Washington herhaalt iedere dag: De Russen gaan aanvallen, de Russen gaan aanvallen! Een beetje hysterisch, als je het mij vraagt. Maar het is wel hun strategie, tot op het hoogste niveau.’