Het waren zwarte agenten, maar in de eerste plaats agenten – en dat kostte Tyre Nichols het leven

Uit de naam van de speciale politie-eenheid in Memphis, in de Amerikaanse staat Tennessee, sprak mildheid en goede wil: “Operatie tegen misdaad op straat om de vrede te herstellen in onze buurten”. Als afkorting klonk het in het Engels wel een stuk agressiever: Scorpion.

En in de praktijk ging politiewerk soms over in kwaadaardige afstraffingen. Met als dieptepunt de aanhouding op 7 januari, en de dood drie dagen later, van de 29-jarige Tyre Nichols.

Het was vanwege roekeloos rijden, zeggen de betrokken agenten. Dat maakt wat er op de vrijdag openbaar gemaakte politievideo’s te zien is alleen nog maar meer verbijsterend. Nichols wordt uit de auto gehaald en tegen de grond gewerkt. Terwijl hij de agenten vraagt om rustig aan te doen, krijgt hij een spervuur van commando’s, waaronder “Op de grond!” Uiteindelijk rent hij weg, maar hij wordt later weer gevonden. “Ik hoop dat ze hem een aframmeling geven”, zegt een van de agenten als hij dat hoort.

Vuistslag tegen het gezicht, trap tegen het hoofd

Even later legt een politiecamera, die net op die straathoek staat, vast hoe vijf agenten een voor een op de hulpeloze arrestant losgaan, met een wapenstok, breed uithalend voor een vuistslag in het gezicht of een trap tegen het hoofd. Daarna hijsen ze hem tegen de zijkant van een auto aan en wachten, de actie rustig nabesprekend, op een ambulance die er pas na 22 minuten is.

De Scorpion-eenheid werd zaterdag per direct opgeheven. En dat terwijl die juist was ingesteld om het politiewerk in Memphis, in navolging van andere steden, op een moderne leest te schoeien. De politie moest meer in dienst staan van de wijken in de stad met veel misdaad, zorgen dat mensen zich daar veiliger voelen en niet het idee krijgen dat de politie een bezettingsmacht is.

Aan zulk nieuw beleid was sterk behoefte na een serie geruchtmakende gevallen waarin burgers de dood vonden na politie-ingrijpen met een dunne aanleiding. Alleen al na een simpele verkeersovertreding gebeurt dat ruim honderd keer per jaar. Met name de dood van George Floyd in Minneapolis in 2020, die negen minuten op de grond lag met de knie van een agent op zijn nek, leidde tot landelijke demonstraties.

Ook zwarte mensen kunnen worden geindoctrineerd

Bovenstaand beeld is niet compleet in de VS zonder de kleuren in te vullen. George Floyd was zwart, zijn inmiddels veroordeelde moordenaar was wit. De demonstranten die om het afschaffen of op zijn minst inkrimpen van de politie riepen, waren merendeels zwart. Zwart is de hoofdcommissaris van politie in Memphis die de Scorpion-eenheid, veertig agenten sterk, de zwarte probleemwijken instuurde. En de vijf agenten die vrijwel onmiddellijk door haar ontslagen werden, en nu aangeklaagd zijn voor moord of op zijn minst doodslag, waren... ook zwart.

Dat maakt het minder gemakkelijk om de gebeurtenis te zien als het zoveelste voorbeeld van racisme bij de Amerikaanse politie. Maar niet onmogelijk. Of je nu wit of zwart bent, altijd kun je “worden geïndoctrineerd in een praktijk die zwarte en bruine mensen ziet als minderwaardig”, zei activist voor politiehervorming Amber Sherman tegen de The New York Times.

Ze zagen hem niet als 'brother’

Maar wat Nichols het leven kostte, was hoogstens de combinatie van zulk gebrek aan respect met nog iets anders, iets wat de familie van Nichols mogelijk pas tijdens het strafproces te horen zal krijgen.

Was het de adrenaline van de jacht op een wegloper die de vijf agenten hun training deed vergeten? Of was het een welbewuste afstraffing vanwege de moeite die ze hadden moeten doen om hem weer te pakken te krijgen, conform het officieuze politiemotto ‘wie vlucht, betaalt’?

“Hé, ga overeind zitten, bro”, zei een van de agenten tegen Nichols, toen die aan het eind, leunend tegen de auto, niet of nauwelijks meer bij kennis opzij zakte. Maar ze zagen hem geen moment als ‘brother’ - oftewel zwart als zijzelf. Ze waren agenten, Amerikaanse stijl. “Zwart zijn”, zei James Forman, hoogleraar recht aan de Yale universiteit tegen The New York Times, “beschermt je niet tegen alle invloeden die politiegeweld mogelijk maken”.

Lees ook:

Verbijsterende beelden: Amerika ziet hoe Tyre Nichols in elkaar wordt geslagen door agenten

Een burger als boksbal. Een 29-jarige man die om zijn moeder roept voor hij minutenlang wordt geslagen en geschopt door vijf agenten. Wat begon als een aanhouding wegens roekeloos rijden, eindigde in de dood van Tyre Nichols uit Memphis.