Het Italiaanse beleid tegen georganiseerde misdaad werkt

De schok die woensdag werd gevoeld in Nederland na de moord op advocaat Derk Wiersum, kennen ze in Italië maar al te goed. Vooral in de jaren tachtig en negentig werden advocaten en rechters slachtoffer van de zware misdaad. Met als dieptepunt de moord op twee onderzoeksrechters in 1992. Zij hadden honderden leden van de maffia achter de tralies weten te krijgen maar moesten dat met de dood bekopen.

Rechter Giovanni Falcone werd gedood toen een stuk snelweg in Palermo waar hij over reed werd opgeblazen. In dezelfde stad werd een paar maanden later zijn collega Paolo Borsellino door een autobom gedood toen hij zijn moeder bezocht. Ongeloof, verdriet en verontwaardiging onder de Italianen waren groot en Rome kondigde maatregelen aan.

Strijd

“Die aanslagen betekenden het begin van de echte strijd tegen de maffia”, zegt deskundige Giacomo di Girolamo vanuit Sicilië. Die strijd werd op verschillende fronten gevoerd. Niet alleen door het aantal arrestaties op te voeren maar ook door nieuwe wetten te introduceren. Zo kwam er een wet die deelname aan een criminele organisatie strafbaar stelt. Leden van de maffia, ook als ze geen geweld hebben gebruikt kunnen zo worden vastgezet. In de gevangenis geldt voor kopstukken van de georganiseerde misdaad bovendien een extra streng regime zodat ze hun invloed niet meer kunnen uitoefenen, legt Di Girolamo uit.

“De ‘carcere duro’ noemen we dat (‘harde gevangenis’), waarbij de persoonlijke vrijheid extreem wordt beperkt.” Ze worden geïsoleerd van de buitenwereld en van medegevangenen. Slechts beperkt mogen ze contact hebben met familie of advocaat. Ook is de beveiliging van mensen die aan gevoelige rechtszaken werken opgeschroefd, zegt criminoloog Federico Varese.

“In Palermo worden rechters door de politie naar hun werk begeleid, soms hun hele carrière lang. Sommigen leven zelfs in speciaal beveiligde barakken.” Ook spijtoptanten, die de maffia verlaten en de staat helpen bij het opsporen van criminelen, worden beschermd. “En niet alleen de getuigen zelf, maar ook hun familieleden. Wij hebben helaas in de jaren negentig al ondervonden dat die doelwit kunnen zijn. Zo werden veel familieleden van maffiabaas Buscetta vermoord omdat hij voor de staat ging getuigen.”

‘Sicilië nu een van de veiligste regio’s’

Of al deze maatregelen geholpen hebben? Di Girolamo ziet wel effect. “Sicilië is nu een van de veiligste regio’s van Europa, bijna alle kopstukken zitten vast.” Maar waarschuwt hij, “de strijd tegen de oude maffia mag dan keihard zijn, er wordt nauwelijks opgetreden tegen de ‘nieuwe maffia’.” Hij doelt op criminelen die geen maffia-lid zijn “maar wel gebruik maken van maffia-methodes”.

Want door de harde strijd is de maffia veel minder openlijk geworden, denkt deskundige Antonio Nicaso. “De zware misdaad heeft haar strategie aangepast. Leden blijven nu zoveel mogelijk onder de radar en gebruiken alleen geweld als het echt niet anders kan.” Intussen worden hun activiteiten wel voortgezet. “Ze voelen zich misschien minder veilig in Italië en investeren hun geld in landen als Nederland en Duitsland.”

Met alleen wetten en extra bescherming bestrijd je de zware misdaad niet, denkt ook criminoloog Varese. “Je moet je afvragen waarom mensen zich daar nog altijd bij aansluiten. Italië kent verschillende oorzaken. Mensen vertrouwen de staat niet of zijn niet goed geïntegreerd in de samenleving.”

Lees ook:

Strijd tegen maffia na moord op rechters.

Rechter Giovanni Falcone, de bekendste bestrijder van de maffia, wordt vermoord bij een bomaanslag op Sicilië. Zijn vrouw en drie politiemannen komen ook om het leven. De begrafenis op Sicilië werd een massale demonstratie tegen de maffia.

De ‘Ndrangheta is de grootste en hechtste criminele organisatie van Italië.

Internationale opsporingsdiensten voerden een gerichte actie uit tegen de ‘Ndrangheta, de machtigste maffiabende van Europa. Wie zitten er achter deze clan uit Calabrië?