ReportageBesmettingen
Het is Nieuwjaar in China, terwijl het coronavirus maar doordendert. ‘Ik heb al medicijnen naar het dorp gestuurd’
Voor het eerst in drie jaar kunnen veel Chinezen met Nieuwjaar weer op familiebezoek in hun geboortedorp. Het coronavirus reist met ze mee – van de stad naar het platteland.
Het ziet weer ouderwets zwart van de mensen op het Hongqiao-treinstation in Shanghai. Wan Yi (25) baant zich met zijn koffer een weg door de menigte. Hij is onderweg naar zijn familie in Wuhu, drie uur per snelle trein. De afgelopen maanden ging hij gehuld in een wit pak voor zijn werk als epidemiologisch preventiemedewerker. Maar nu er geen dabai’s (‘grote witten’) meer nodig zijn, kan Wan op familiebezoek. “Je zult me dit masker tijdens de hele reis niet zien afnemen – ik ben als de dood dat ik het virus onderweg verspreid. Ik ben zelf pas sinds 1 januari hersteld van covid.”
Chinees Nieuwjaar, dat dit weekend valt, is de belangrijkste feestdag van het jaar. Mensen vieren het traditioneel met hun familie en dat leidt steevast tot een enorme volksverhuizing. In totaal worden dit jaar naar schatting 2,1 miljard reizen gemaakt tijdens de veertig dagen rondom het nieuwjaar. Dat is twee keer zoveel als vorig jaar, toen er strikte beperkingen golden vanwege de coronapandemie, maar nog steeds pas 70 procent van het aantal reizen in 2019.
Vorig jaar was het te ingewikkeld om te reizen, en het jaar dáárvoor werd het door de overheid nog afgeraden. Veel Chinezen grijpen de kans nu aan om eindelijk weer eens hun familie te zien. Al is dat soms op een videoscherm, want Wans familie wil hem uit de buurt houden van zijn grootmoeder. “Ze is al over de zeventig, ze maken zich zorgen over haar gezondheid.”
Klinieken zonder geschoolde artsen
Het virus lift deze week mee met de reizigers uit de grote steden naar de dorpen landinwaarts, en de gevolgen zijn niet te overzien. De medische voorzieningen zijn op het platteland bij lange na niet zo goed als in de miljoenensteden. Kleine klinieken zonder geschoolde artsen hebben vaak alleen een infuus met zoutoplossing en antibiotica voorhanden (wat niet helpt tegen een virusinfectie) – en zeker geen ic-bedden of beademingsapparatuur. Juist in die plattelandsgebieden wonen de oudere, kwetsbare mensen.
Officieel zijn er nu zestigduizend mensen overleden aan covid. De golf die sinds anderhalve maand over het land spoelt zou zelfs al over haar hoogtepunt heen zijn, meent de Nationale Gezondheidscommissie. Dat baseert ze op het feit dat minder mensen zich bij de eerste hulp en de koortsklinieken melden. Maar die cijfers zijn niet betrouwbaar omdat veel mensen thuisblijven, en dokters worden volgens Reuters zelfs aangespoord om een andere doodsoorzaak op het overlijdenscertificaat te zetten.
Volgens het Britse onderzoeksbureau Airfinity, dat modellen maakt om de golven van de epidemie te voorspellen, is het aantal dodelijke slachtoffers zeker tien keer zo groot – en moet de piek nog komen. De komende dagen zullen er 36 duizend mensen per dag sterven aan covid, berekende Airfinity.
Het zero-covidbeleid mag dan begin december abrupt, ongecontroleerd en volkomen onvoorbereid zijn losgelaten, uitroeien van het virus is nog altijd een politiek doel. “Zonder volharding geen overwinning”, zei president Xi Jinping deze week nog eens in zijn nieuwjaarsboodschap. Het lijkt erop dat de regering de uitbraak hard laat doordenderen om er maar vanaf te zijn. Dan kan China in het nieuwe jaar met een frisse start beginnen.
Iedereen in quarantaine
Een frisse start, daar zijn veel mensen wel aan toe. Leng Xiao Fang (47) reist samen met haar zusje voor het eerst in drie jaar terug naar hun moeder in een dorpje bij Wuhan. De afgelopen jaren eisten de lokale autoriteiten dat iedereen die aankwam, eerst in quarantaine zou gaan, dus de zussen besloten in Shanghai te blijven.
Ondertussen heeft hun moeder Covid-19 gehad zonder het zelf te weten. “Ze had koorts, diarree en haar lichaam deed pijn. Er waren geen zelftesten of PCR-testen in het dorp, dus ze kon het niet controleren. En ze is niet gevaccineerd vanwege een onderliggende ziekte. We durfden haar niet te vertellen dat het waarschijnlijk covid was. Dat zou haar bang maken”, vertelt Leng. Op de drie grote koffers ligt een dik pak met ontsmettingsdoekjes. Leng: “Ik heb al testen en medicijnen naar het dorp gestuurd”.
De reizigers wordt via de staatsmedia op het hart gedrukt geen ‘roddels’ te verspreiden over wat ze aantreffen in hun thuisdorp. De nationale waakhond voor internetveiligheid kondigt een campagne aan tegen berichten die ‘naargeestige gevoelens’ veroorzaken. In de week na de nieuwjaarsvakantie wordt de landelijke piek van het aantal besmettingen verwacht. Maar wanneer de mondaine, mondige familieleden weer terug zijn in de stad, kan de weerslag van die piek op het platteland makkelijker uit het zicht worden gehouden dan de volle atriums van de ziekenhuizen en de file van lijkwagens voor crematoria in steden zoals Shanghai.
Naar China voor Nieuwjaar
Ook Chinezen in Nederland keren na drie jaar terug voor het Chinees Nieuwjaar. Hoe zien zij de terugkeer naar hun geboorteland, waar de coronapiek pas net over z’n hoogtepunt is?
Meiyi Bao, 37, vanuit Tianjin
“Het is drieënhalf jaar geleden dat ik mijn familie heb gezien. Gelukkig heeft de Nederlandse universiteit, waarop ik lesgeef, een lange wintervakantie. Van eind december tot eind januari ben ik in China.
Sinds mijn komst in China heb ik het coronabeleid zien veranderen: van het laatste beetje zero covid tot de afschaffing van alle maatregelen. Toen we hier kwamen, eind december, waren de maatregelen nog niet afgeschaft. Officieel moesten we vijf dagen in quarantaine. Maar na twee dagen hoorden we al: pak je koffers, jullie mogen eruit.
Mijn ouders kregen anderhalve week voor onze komst corona, dus zorgen dat we het virus overdragen aan mijn familie heb ik niet. Mijn familie is goed hersteld, maar ik hoor van vrienden dat hun grootouders ziek werden en zijn overleden. In de ziekenhuizen en crematoria is het erg druk. Maar je kunt niet zeggen of het door corona komt: er zijn ook andere virussen die rondgaan.
Ik heb veel zin in de festiviteiten en markten die dit weekend van start gaan. Vuurwerk in grote steden is verboden, maar ik vermoed dat sommigen het stiekem nog steeds zullen afsteken. Volgens de Chinese traditie drijft het Chinees Nieuwjaar slechte geesten weg. Dat lijkt me een goede manier om de heropening te vieren.”
Hailati Yeerduosi (33), blijft bewust in Nederland
“Dit jaar ga ik niet naar China. Tijdens het Chinees Nieuwjaar reizen miljoenen mensen op hetzelfde moment door het land. Als ik naar huis reis, kan ik corona oppikken en doorgeven aan de mensen dichtbij me. Met name voor mijn moeder is het oppassen, ze heeft een luchtwegaandoening. Mijn ouders in China zijn wel gevaccineerd, drie keer al, maar hun laatste prik is al acht maanden geleden.
Dat ik het Chinees Nieuwjaar mis, daar ben ik niet rouwig om. Het feest is niet zó speciaal voor mij. Ik maak deel uit van een minderheidsgroep in China. Naast het Chinees Nieuwjaar vieren we als familie ook andere tradities, die even belangrijk voor ons zijn.
Nu wil ik graag in mijn leven in Nederland investeren. Ik heb in september 2022 mijn diploma gehaald en zoek een baan. Dat is voor mijn ouders ook belangrijk: dat ik hier een succesvol leven opbouw. Terug naar China komt later weer.”
Hans Ngo (bijna 40), is in Chengdu
“Zeven maanden ben ik niet in China geweest. Dat valt nog mee in vergelijking met anderen, maar het was zwaar om die tijd mijn vriendin niet te zien. Bijna was ze m’n vriendin niet meer, na die periode van wachten. Nu ik in China ben, doet ons weerzien de relatie goed.
Vrienden in Nederland zijn bezorgd over mijn reis naar China, omdat het virus zich snel heeft verspreid. Maar ik ben gevaccineerd, drie keer met Sinovac en eenmaal met een mRNA-vaccin, dus ik voel me beschermd. Mijn ouders en jongere zus wonen in Chengdu, een grote stad. Zij hebben vier weken geleden corona gehad, dus ik durf ze te bezoeken, ondanks mijn moeders hoge bloeddruk.
Ik heb ook familie opgezocht in het Lezhi-district, een plattelandsgebied. Daar leek de angst voor het virus mee te vallen: mensen dragen er amper maskers, of op hun kin.
Het virus zal nog lang bij ons zijn, maar ik zie dat mensen minder voorzichtig worden. Na drie jaar corona kunnen velen zich het economisch niet meer veroorloven om thuis te blijven: dat geldt voor de taxichauffeur, de bezorgservice, en de restaurantmedewerker. Ook mijn familie komt samen voor het Chinees Nieuwjaar, van zowel mijn vaders- als moederskant. Het wordt een groot diner.”
Interviews Anne ter Rele
Lees ook:
Na drie jaar leert China pas met het coronavirus samen te leven
In het Chinese Shahe neemt het aantal coronabesmettingen snel toe. Niemand kan de gevolgen overzien. ‘Het aantal infecties verdubbelt nu per dag. We hebben nog een lange weg te gaan.’
