‘Het is een historische dag voor de rechtsstaat Suriname’

“De krijgsraad heeft er verstandig aan gedaan zo snel mogelijk het vonnis uit te spreken en niet al te veel tijd overheen te laten gaan”, zei Hugo Essed, advocaat van de nabestaanden bij het 8 Decemberstrafproces over de veroordeling van president Desi Delano Bouterse. De Surinaamse president werd veroordeeld tot twintig jaar door de krijgsraad als mededader van de decembermoorden van 1982.

Dat ‘zo snel mogelijk’ deed bij een journaliste de wenkbrauwen fronsen: “Zo snel mogelijk?” Dit gezien de ruim twaalf jaren die deze slepende Surinaamse ‘rechtszaak van de eeuw’, met tal van onderbrekingen en ondermijningen, heeft geduurd. De verdediging van Bouterse heeft werkelijk niets onbenut gelaten om bezwaren op te werpen of pogen rechters te wraken.

Maar Essed doelde op het feit dat de drie vrouwelijke krijgsraadrechters na afsluiting van de laatste zittingsdag, vrijdag, officieel een termijn van 21 dagen hadden om tot vonnissen over te gaan. “En die hebben zij niet voorbij laten gaan.”

De tijd voor de zeventien vonnissen had de krijgsraad overigens wel genomen, want de voorlaatste zittingsdag, waarbij de verdachten het laatste woord kregen, is al ruim een jaar geleden. Het vonnis van Bouterse is maar liefst 120 pagina’s lang. Het duurde drie lange uren voordat voorzitter Cynthia Valstein-Montnor uitgelezen was. Bouterse heeft “om macht te behouden beslist tot elimineren van slachtoffers”, luidde het onder meer.

Tranen van de nabestaanden

Details van folteringen brachten weer pijn en verdriet teweeg bij nabestaanden. Onder hen vloeiden weer tranen. Toen het hoge woord – de veroordeling van hoofdverdachte Bouterse – eruit was, was er geen sprake van een jubelstemming. Ja, er was wat applaus achterin de rechtszaal, enkele nabestaanden vielen elkaar in de armen en er was gesnik van opluchting.

“Ik ben heel erg ontroerd en stil ervan. Ik vind het echt een historische dag voor de rechtsstaat Suriname”, zegt Lilian Ho Kang You, weduwe van Kenneth Gonçalves, een van de vijftien slachtoffers. Hij was deken van de orde van advocaten. “Er is recht gedaan en, zoals we hoopten dat het zou gaan, is het tot een veroordeling gekomen. Die is uitvoerig voorgelezen en zo in details dat je de wreedheid niet voor mogelijk houdt. Ik vind het voor Kenneth en de anderen heel mooi dat het recht zegeviert. Vandaag is het gebeurd.”

Ook Betty Goede, voorzitter van de Organisatie voor Gerechtigheid en Vrede (OGV), zat na afloop matjes op een bank buiten de rechtszaal. “Het is een bevestiging dat de democratische rechtsstaat Suriname zich heeft hersteld. Het is eerlijk gezegd beetje een onwerkelijk gevoel. Het waren geen twaalf jaren maar 37 jaren”, benadrukt Goede. Toch heeft ze altijd geloof erin gehad. “Gezien de intensiteit waarmee we ermee bezig waren wel ja.”

Maar van een yahoo-gevoel is geenszins sprake. “Wat het ook zo neerdrukt is dat al die mensen die erbij betrokken waren, er niet meer zijn: de nabestaanden en anderen van allerlei organisaties, die al die jaren hebben meegeleefd en bijgedragen.”

Eddy Wijngaarde, nabestaande en jongere broer van journalist Frank Wijngaarde: “Iedereen belt me op maar ik zeg: ‘Je moet me niet feliciteren’, want het is een sad day dat je zittende president wordt veroordeeld wegens moord. Dat was nergens nog gebeurd ter wereld.” Toch stelt hij: “Het is een overwinning voor Suriname. Ook de mensen die het anders wilden, zullen op korte termijn beseffen hoe belangrijk het is dat die rechtsorde goed functioneert.”

Tijdens de uitspraak over Bouterse zat Wijngaarde tussen andere nabestaanden. “We hadden afgesproken niet te doen aan hiep-hiep-hoera-gedoe. Het was er wel van binnen maar we hebben onze emoties ingehouden.”

Linkse directe voor president Bouterse

Na de uitspraak ging alle media-aandacht als eerste naar Irvin Kanhai, de advocaat van Bouterse, die zelf momenteel op staatsbezoek is in China. Hoe flink hij zich ook wilde houden, hij kon niet verbloemen dat het vonnis als een linkse directe komt. “Het is geen bijzondere uitspraak”, pareerde hij zonder overtuiging vragen. “Het is toevallig dat het om de president gaat.”

De uitspraak komt voor hem ook niet als een verrassing. “Nee hoor, als je zo naar de rechter luisterde; het drama dat zij van al die verhoren heeft gemaakt.” Hij is ook niet verdrietig om de uitspraak. “Maar wel verdrietig om de wijze waarop het is gedaan. Ik had niet verwacht dat de rechter er zo een drama van zou maken.”

Zijn cliënt zal zich niet bij het vonnis neerleggen. Het wordt in hoger beroep of alsnog in ‘verzet’ gaan omdat Bouterse bij verstek is veroordeeld. De status van ‘veroordeelde’ zegt niets. “Want hij heeft veertien dagen de tijd om die status weer te wijzigen in verdachte.”

Kanhai lijkt vooralsnog de enige met deze theoretische benadering. “Ik ben zeer tevreden over hoe het vonnis is gemotiveerd”, zegt advocaat Essed van de nabestaanden. “Zeer, zeer uitgebreid, waardoor wij het gevoel hebben dat geen enkel rechtsmiddel tegen dit vonnis resultaat zal hebben. Het staat als een huis.”

Ook Wijngaarde denkt zo erover: “Bouterse mag in verzet gaan maar het haalt het vonnis niet weg.” Niemand van de nabestaanden wil vooruitlopen op een eventueel volgend politiek scenario van Bouterse. Vrijwel iedereen zegt: “Het moet allemaal nog bezinken.”

Lees ook:

Bouterse veroordeeld tot 20 jaar cel

De president van Suriname is volgens de krijgsraad schuldig aan de Decembermoorden, waarbij vijftien tegenstanders van het militaire regime in 1982 werden gedood.