Het houdt niet op, niet vanzelf: de brexit-lelijkheid

Dit had een vredig brexit-jaar zullen worden, waarin bevriende handelspartners aan een nieuwe episode zouden beginnen. De opgestoken duimen van de 24ste december, dag van het brexit-handelsakkoord, liggen vers in het geheugen.

In plaats daarvan heeft een kennelijk post-brexit-stresssyndroom de afgelopen week het slechtste in zowel de Europese Unie als het Verenigd Koninkrijk naar boven gehaald. De pogingen van Londen om een Noord-Iers slaatje te slaan uit een Brusselse blunder lijken een nieuw dieptepunt te markeren in de rijke catalogus van brexit-lelijkheid.

Het begon een week geleden met die flater van de Europese Commissie. In haar haast om een vaccin-export-controlesysteem op te tuigen gooide zij een brexit-afspraak uit 2019 onder de stoomwals. Die EU-exportcontroles zouden ook gelden voor de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Jarenlang had Brussel het openhouden van die landsgrens heilig verklaard, om de lieve vrede in Noord-Ierland te bewaren.

De vergissing ettert door

Na een storm van Brits/Iers protest draaide de commissie bij. Maar de vergissing ettert door. De kwestie is naadloos van de ene grens overgelopen naar een andere, van land naar zee. Want om slagbomen op het Ierse eiland te voorkomen, ligt die handelsgrens vanaf 1 januari in de Ierse Zee, tussen Noord-Ierland en het grote Britse eiland aan de overkant. Britse douaniers controleren inhoud, afkomst en bestemming (Ierland of Noord-Ierland?) van goederen. EU-functionarissen kijken over hun schouder mee.

Iedereen kon zich daar veertien maanden op voorbereiden. Pas nu sommige schappen in Noord-Ierse winkels leger zijn dan normaal, roert de plaatselijke bevolking zich. Extremisten onder hen begonnen het douanepersoneel te intimideren, dusdanig dat die controleurs tijdelijk thuiszitten.

Tegen die achtergrond stuurde de Britse minister Michael Gove een boze brief naar Eurocommissaris Maros Sefcovic. Daarin eist hij op hoge toon dat de huidige ‘gratieperiode’, waarin de douane veel door de vingers ziet, wordt verlengd tot liefst 2023.

Maar voordat hij uitkomt bij dat ultimatum (want zo klinkt het), gaat Gove uitgebreid in op de EU-blunder van vorige week en hoe die het Britse vertrouwen in de EU heeft ondergraven – alsof Londen zelf geen reputatie heeft op dat gebied, gezien het dreigement van vorig jaar om eerdere brexit-afspraken aan de laars te lappen.

Maximale winst halen uit een uitglijder

Bovendien hebben beide kwesties (de EU-blunder en recente Noord-Ierse strubbelingen) op het oog niets met elkaar te maken. Kennelijk probeert Londen de maximale winst uit die alom veroordeelde EU-uitglijder te halen. Goves brief leest als een triomfantelijke krantencolumn. Sefcovic heeft Gove inmiddels droogjes duidelijk gemaakt dat het akkoord over de Ierse kwestie voldoende ruimte biedt aan de Britten om praktische problemen op te lossen. Volgende week praten ze verder in Londen.

Nog krasser is het optreden van de Britse premier Boris Johnson. Hij is de man die het brexit-akkoord van zijn voorganger Theresa May in 2019 dusdanig aanpaste dat er een handelsgrens zou komen in de Ierse Zee.

Sindsdien is Johnson die nakende douanecontroles blijven ontkennen, ook tegenover Noord-Ierse ondernemers. Met die leugen won hij de verkiezingen van december 2019, en vervolgens het vertrouwen van het Lagerhuis om voor dat ‘panklare’ brexit-akkoord te stemmen. Wie de moeite nam dat open te slaan, las dat er vanaf 1 januari 2021 een Ierse-Zeegrens zou komen. Brussel moest Londen het hele vorige jaar achter de broek zitten om de faciliteiten daarvoor in gereedheid te brengen.

Op nieuwjaarsdag, toen er logischerwijs nog nauwelijks verkeer was op die zee, tweette de Britse minister voor Noord-Ierland, Brandon Lewis: zie je wel, er is helemaal geen ‘Ierse-Zeegrens’. En dit zei Johnson deze woensdag in het Lagerhuis: “We zullen al het nodige doen om te verzekeren dat er geen barrière is in de Ierse Zee”.

In dat klimaat zijn sommige Noord-Ieren boos geworden.

Lees ook:
Rel rond grenscontroles Noord-Ierland escaleert, Londen wil dat de EU het oplost

Veertien maanden nadat duidelijk was geworden dat er een handelsgrens zou komen in de Ierse Zee, lijkt Londen de volle omvang van die zelf afgedwongen afspraak te beseffen. De EU krijgt de schuld van de problemen.

Verbijstering alom over Brusselse brexit-blunder

De Europese Commissie trekt schielijk een plan in om zwaarbevochten brexit-afspraken over Noord-Ierland buiten werking te stellen. Verbazing in Londen, Dublin, Belfast en Brussel zelf.